Uczulenie na słońce – sprawdź, jak zapobiegać jego objawom!
Wiosna w pełni. Za oknem coraz więcej słońca, a na skórze, zwłaszcza na dekolcie, może pojawić się charakterystyczna pokrzywka słoneczna. To nic innego niż tzw. alergia na słońce – pod określeniem tym kryją się różne rodzaje fotodermatoz. Jak je skutecznie leczyć? Wyjaśniamy!
- Pod nazwą: uczulenie/alergia na słońce kryje się wiele różnych fotodermatoz będących objawem niepożądanej reakcji skóry na słońce.
- Najczęściej są to tzw. wielopostaciowe osutki świetlne, objawiające się swędzącymi grudkami, rumieniem i pęcherzykami zlokalizowanymi w miejscach odsłoniętych, które pojawiają się w miejscach odsłoniętych, np. na dekolcie.
- Alergia na słońce najczęściej występuje przy pierwszym kontakcie ze słońcem, np. wiosną.
- Objawy uczulenia na słońce mogą też być rezultatem reakcji skóry na kontakt z substancją fotouczulającą bądź fototoksyczną.
- Można je złagodzić stosując leki antyhistaminowe, bezwzględnie też trzeba chronić skórę przed słońcem!
Czym jest alergia na słońce?
Jest to reakcja skóry na słońce, związana z jej nadwrażliwością na promieniowanie ultrafioletowe, co objawia się najczęściej zaczerwienieniem, swędzącą wysypką (czasami z drobnymi bąblami), obrzękiem lub pokrzywką. Zwykle uczulenie pojawia się po pierwszym od dłuższego czasu kontakcie skóry ze słońcem bądź gdy nagle nasłonecznienie przybiera na sile (przede wszystkim wiosną, na samym początku lata, w trakcie wyjazdów do ciepłych krajów). Fotodermatozy to grupa bardzo różnych schorzeń skóry związanych z nadwrażliwością na promienie UV. Alergia na słońce należy do fotodermatoz idiopatycznych – samoistnych. Wyróżnia się wśród nich:
- wielopostaciowe osutki świetlne (PLE – polymorphic light eruption),
- pokrzywkę słoneczną,
- przewlekłe zmiany posłoneczne.
Wielopostaciowe osutki świetlne to najczęściej występująca fotodermatoza, która może przybierać różne postaci, przede wszystkim takie jak:
- świerzbiączka letnia – zwykle rozpoczyna się w dzieciństwie lub we wczesnej młodości, częściej dotyczy kobiet. Swędzące zmiany rumieniowe, grudki i pęcherzyki zlokalizowane są głównie w miejscach odsłoniętych, np. na dekolcie. Pojawiają się wiosną, w ciągu kilku, kilkudziesięciu godzin po ekspozycji na słońce;
- opryszczka ospówkowata – dużo rzadsza postać PLE, o cięższym przebiegu. Zlokalizowane w odsłoniętych miejscach wykwity pęcherzykowe, często z wtórną infekcją, ustępując pozostawiają blizny. Niekiedy zmianom skórnym towarzyszą zapalenie spojówek bądź rogówki, a także gorączka.
Mimo że często pokrzywką słoneczną nazywa się powszechnie różne rodzaje fotodermatoz, tak naprawdę klinicznie rozpoznana pokrzywka słoneczna występuje rzadziej i dotyczy głównie osób starszych – objawiając się rumieniem, pieczeniem i bąblami, już w ciągu kilku minut od ekspozycji słonecznej.
Z kolei przewlekłe zmiany posłoneczne (ChAD – chronic actinic dermatitis to tzw. przetrwałe odczyny świetlne, powstające w wyniku ekspozycji na promienie UVB i UVA osób z przetrwałym uczuleniem na substancje fotoalergizujące (np. niektóre leki, zioła czy substancje zapachowe), nawet mimo całkowitego zaprzestania kontaktu z nimi.
Innym jeszcze rodzajem uczulenia na słońce są fotodermatozy zależne od czynników zewnętrznych – głównie powtające w reakcji skóry na substancje fototoksyczne i fotoalergizujące w kontakcie ze słońcem (np. niektóre leki i zioła).Objawy mogą przypominać oparzenia słoneczne.
Do substancji fotouczulających bądź fototoksycznych stosowanych także w kosmetykach zaliczamy m.in.:
- alkohol,
- środki przeciwbakteryjne w syndetach,
- oleje eteryczne (np. z bergamotki, cedrowy, sandałowy, cytrusowy),
- niektóre środki zapachowe (piżmo, olejek lawendowy oraz cytrynowy),
- niektóre barwniki,
- zioła (dziurawiec, arcydzięgiel, dziegcie),
- kwasy AHA i BHA,
- witaminę A i jej pochodne (np. retinol).
Działanie fotouczulające mogą też mieć niektóre leki, np. niektóre:
- leki hormonalne,antybiotyki,
- leki nasercowe,
- leki moczopędne,leki przeciw cukrzycy,
- niesteroidowe środki przeciwbólowe oraz przeciwreumatyczne,
- leki przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne,
- antydepresanty,
- tabletki antykoncepcyjne.
Reakcja fotouczulająca czy fototoksyczna?
Odczyny fotoalergiczne – mają podłoże immunologiczne i powstają pod wpływem substancji uczulającej i promieniowania UV. Tylko niektóre substancje fotouczulające wywołują odczyn alergiczny i to nie u wszystkich ludzi. Reakcja nie zależy od ilości tej substancji ani nasłonecznienia. Objawy w postaci swędzących grudek pojawiają się w ciągu 24-48 godzin od ekspozycji na słońce, głównie na nieodsłoniętych częściach ciała.
Odczyny fototoksyczne – są częstsze niż fotoalergie i mogą wystąpić u wszystkich ludzi mających kontakt z substancjami fototoksycznymi i promieniami UV w tym samym czasie. Są wynikiem uszkodzenia struktur komórkowych przez substancje chemiczne i ostrej reakcji zapalnej w skórze. Objawiają się rumieniem, obrzękiem i pęcherzami, występują zwykle do kilku godzin po ekspozycji.
Niektóre substancje mogą mieć jednocześnie działanie fotouczulające i fototoksyczne.
Kto jest najbardziej narażony na alergię na słońce?
Skóra człowieka w naturalny sposób broni się przed nadmiarem słońca – głównie poprzez wydzielanie większej ilości barwnika (melaniny), co jest widoczne jako opalenizna. U osób z jasną skórą może jednak dojść do powstania stanu zapalnego (często jeszcze zanim pojawią się objawy oparzenia, choć to właśnie z tym często są mylone objawy uczulenia na słońce). Fotodermatozy są objawem nieprawidłowej reakcji skóry na promieniowanie UV i w dużej mierze zależą od fototypu skóry i uwarunkowań genetycznych. Najczęściej z powodu alergii na słońce cierpią osoby o jasnej karnacji (wysokie fototypy). Ryzyko jej wystąpienia jest też większe u osób z przewlekłymi chorobami skóry (np. atopowym zapaleniem skóry) oraz gdy problem występuje w rodzinie. Skóra może się też uwrażliwić wraz z wiekiem.
Zobacz też, jak słońce wpływa na skórę
Jak zapobiec alergii na słońce?
- Pamiętaj, że nawet pierwsze, niewinne, wiosenne słońce może być przyczyną problemów ze skórą. Dlatego unikaj bezpośredniej ekspozycji na promienie UV – chroń skórę ubraniami i kremami z wysokim filtrem słonecznym SPF50+.
- Szczególnie unikaj wystawiania skóry bezpośrednio na słońce w godzinach największego nasłonecznienia (między 11:00 a 15.00), staraj się wtedy przebywać w cieniu, osłoń dekolt np. apaszką, włóż kapelusz.
- Unikaj nagłego i intensywnego kontaktu z mocnym słońcem, przyzwyczajaj do tego skórę stopniowo. Gdy wyjeżdżasz na wakacje w ciepłe kraje, nie ryzykuj spędzeniem całego dnia na plaży w mocnym słońcu, bezwzględnie stosuj się do zasad bezpiecznego opalania.
- Uważaj na substancje światłouczulające i fototoksyczne, np. olejki eteryczne, niektóre leki (np. retinoidy, leki hormonalne), ekstrakty roślinne i zioła (np. dziurawiec), niektóre barwniki i aromaty stosowane w kosmetykach. Aby uniknąć ryzyka reakcji fototoksycznej, powinnaś odstawić je na miesiąc wcześniej.
- Jeśli masz tendencję do alergii na słońce, wcześniej przygotuj skórę na okres wiosenno-letni, stosując np. suplementację z beta-karotenem.
Jak złagodzić objawy alergii na słońce?
- Przede wszystkim unikaj słońca, aby nie doszło do ich nasilenia! Przed wyjściem na zewnątrz nałóż na odsłonięte miejsca krem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym.
- Smaruj podrażnioną skórę nawilżającym i łagodzącym balsamem po opalaniu (np. z aloesem, panthenolem), emolientami, ewentualnie miejscowo preparatem z cynkiem.
- Ustępowanie uporczywego świądu, zaczerwienienia i obrzęku przyspieszą preparaty antyhistaminowe – stosowane miejscowo i doustnie.
W przypadku długiego utrzymywania się bądź nasilenia objawów fotodermatozy konieczna jest konsultacja dermatologiczna. Postawi on właściwą diagnozę i może zalecić leczenie dermatologiczne, np. naświetlanie lampą PUVA bądź plazmaferezę. Problemu pokrzywki słonecznej nie można bagatelizować!