Trądzik różowaty – jak pozbyć się uporczywego rumienia?

Trądzik różowaty (rosacea) to przewlekła zapalna choroba skóry, objawiająca się silnym utrwalonym zaczerwienieniem twarzy, a w zaawansowanym stadium drobnymi krostkami i grudkami. Głównie dotyka kobiet. Niestety, trudno jest całkowicie się z niej wyleczyć, a odpowiednia kuracja polega przede wszystkim na łagodzeniu jej objawów.

• Trądzik różowaty objawia się silnym zaczerwienieniem skóry, w zaawansowanym stopniu mogą siępojawić zmiany grudkowo-krostowe.
• Rozwija się najczęściej ze skóry naczynkowej. Pierwsze objawy pojawiają się ok. 30. roku życia.
• W jego profilaktyce niezwykle ważna jest codzienna pielęgnacja oparta o łagodne preparaty oczyszczające i nawilżające. Składniki roślinne, takie jak wyciąg z kasztanowca, miłorzębu czy oczaru wirginijskiego, pomagają redukować rozszerzone naczynka i zaczerwienienia.
• Niezwykle ważne jest też unikanie czynników mogących nasilać objawy, takich jak nagłe zmiany pogody czy ostre i gorące potrawy.
• W leczeniu ostrego stanu zapalnego skóry w trądziku różowatym stosuje się leki – najbardziej rozpowszechniony jest metronidazol, dobre efekty daje teżkwas azelainowy.

Trądzik różowaty pod kontrolą

Mimo nazwy, trądzik różowaty nie ma nic wspólnego z trądzikiem pospolitym, a terapie stosowane w leczeniu skóry łojotokowej mogą wręcz zaostrzać jego objawy. Nazwa pochodzi od pojawiających się w zaawansowanym stadium choroby zmian grudkowo-krostkowych, współistniejących z trwałym zaczerwienieniem skóry. Powszechnie używa się też określenia rosacea – oddającego naczyniowy charakter trądziku różowatego.



Trądzik różowaty – przyczyny

Szacuje się, że trądzik różowaty występuje u około 1-10 % społeczeństwa¹, częściej u kobiet niż u mężczyzn², choć to u nich występują najcięższe postacie choroby z przerostami skóry np. na nosie. Zwykle pojawia się u osób mających jasną karnację (o fototypie I i II, z jasnymi oczami i włosami) oraz skórę naczynkową. Pierwsze objawy pojawiają się ok. 30. roku życia, a pełen rozwój choroby następuje w wieku 40-60 lat.
Przyczyny trądziku różowatego są bardzo złożone i nie do końca poznane, ale uważa się, że za jego rozwój odpowiedzialne są przede wszystkim:

• predyspozycje genetyczne – u 1/3 pacjentów stwierdza się dodatni wywiad rodzinny³, występowanie rosacea u jednego z rodziców zwiększa ryzyko rozwoju choroby u dziecka;
• zmiany hormonalne – choroba częściej dotyka kobiety z chorobami tarczycy i stosujące antykoncepcję hormonalną, objawy nasilają się w czasie ciąży, miesiączki i jajeczkowania, a także w okresie menopauzy;
• zaburzenia naczyniowo-ruchowe –  trądzik różowaty rozwija się najczęściej na podłożu skóry z tendencją do pajączków i teleangiektazji.

Za inne czynniki wywołujące objawy trądziku różowatego uznaje się nieprawidłową, patologicznie nasiloną odpowiedź układu immunologicznego na czynniki zewnętrzne, a także zakażenie nużeńcem – roztoczem z gatunku Demodex folliculorum.⁴

Objawy trądziku różowatego

Osoby ze skórą naczynkową są szczególnie narażone na rozwój trądziku różowatego – zwłaszcza jeśli zaniedbują codzienną pielęgnację i przez wiele lat narażają skórę na ciągłą „grę naczyniową”,czyli następujący cyklicznie po sobie częste skurcze i rozkurcze naczyń. Można mówić o kilku etapach rozwoju tej choroby:

• Początek związany jest ze wzmożoną reaktywnością naczyń, jeszcze bez utrwalonych zmian skórnych. Dochodzi wtedy do napadowego czerwienienia się skóry na twarzy (tzw. flushing), nasilającego się pod wpływem emocji, stresu, ostrych potraw, alkoholu, ekspozycji na słońce, nagłych zmian temperatury, a także nieodpowiedniej pielęgnacji.
• Częste rozszerzanie się i kurczenie naczyń prowadzi następnie do pogrubienia ich ścianek i w końcu do trwałego rozszerzenia się i powstania tzw. teleangiektazji. Jednocześnie zwiększa się przepuszczalność ścianek naczyń włosowatych i w przestrzeniach międzykomórkowych tworzą się obrzęki i stan zapalny. Objawy te głównie obejmują okolice twarzy (policzki, okolice nosa, broda, czoło). Zaczerwienieniu może towarzyszyć podrażnienie skóry, wysypka, uczucie świądu i pieczenia skóry. Stan ten nasila się pod wpływem czynników zewnętrznych.
• Z czasem – po okresie trwającym od kilku miesięcy do kilkunastu lat – objawy nasilają się i utrwalają, a w stadium zaawansowanym dochodzą do nich nacieki zapalne, obrzęk, zmiany grudkowo-krostkowe czy nawet przerostowe (skóra staje się pogrubiona, o nieregularnej powierzchni, z obecnością zmian guzowatych, często dochodzi też w tym obszarze do zapalenia mieszków włosowych). Jednym z objawów ciężkiego trądziku różowatego jest rhinophyma – kalafiorowaty przerost nosa, często błędnie nazywany „nosem pijaka”, częściej występujący u mężczyzn niż u kobiet (można poprawić jego wygląd jedynie chirurgicznie).

Według klasyfikacji przyjętej przez National Rosacea Society wyróżnia się następujące postaci trądziku różowatego:

• rumieniowa z teleangiektazjami – napadowy rumień, teleangiektazje, obrzęk twarzy, uczucie pieczenia i palenia skóry w obrębie zmian,
• grudkowo-krostkowa – utrwalony rumień w środkowej części twarzy, z okresowo występującymi grudkami i krostami,
• przerostowo-naciekowa – skóra jest pogrubiała, o nieregularnej powierzchni, z obecnością zmian guzowatych. Najczęściej zniekształcenia obejmują nos (rhinophyma), rzadziej brodę (bnathophyma), czoło (glabellophyma), powieki (blepharophyma) czy uszy (otophyma). Często w obrębie zmian przerostowych występuje też zapalenie mieszków włosowych,
• oczna – zmiany skórne występują wokół oczu, a także w samym narządzie wzroku; chorobę jest trudno rozpoznać, ponieważ objawy przypominają zapalenie spojówek i rogówek (łzawienie i przekrwienie oczu, pieczenie, kłucie,  swędzenie, światłowstręt). Typowe są też nawracające gradówki i jęczmienie, jako wynik infekcji gronkowcowej,
• ziarniniakowa – nietypowa odmiana rosacea, charakteryzuje się występowaniem twardych, żółtych, brązowych lub czerwonych grudek bądź guzków, które mogą prowadzić do bliznowacenia. Zmiany występują na minimalnie zapalnym podłożu lub w niezmienionej skórze, zwykle na bocznych powierzchniach policzków i dolnych powiekach.

Wiele osób, mających w młodości tendencję do czerwienienia się skóry i pękających naczynek, nie zdaje sobie sprawy, że brak odpowiedniej pielęgnacji może się w przyszłości przyczynić do rozwoju trądziku różowatego i znacznego pogorszenia stanu skóry. Choroba ta – widoczna, dokuczliwa i trudna w leczeniu – nie ogranicza się tylko do skóry, ale ma też wpływ na stan psychiczny i społeczne funkcjonowanie osób na nią cierpiących, podobnie jak trądzik pospolity, łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry. Prawie 70% pacjentów mówi, że wpływa ona na ich niską samoocenę i relacje międzyludzkie, a 41% chorujących unika z powodu swojego wyglądu kontaktów towarzyskich i publicznych⁵.

Dowiedz się też, jak stres wpływa na twoją skórę.

Stres wpływa na działanie systemu immunologicznego skóry oraz zaburza funkcjonowanie bariery ochronnej, przez co staje się ona bardziej podatna na podrażnienia i stany zapalne, wolniej się regeneruje i szybciej starzeje. Negatywne emocje są też przyczyną wielu chorób o podłożu psychosomatycznym, czyli takich, które objawiają się na skórze, a nasilają pod wpływem stresu.

Jak powstają rozszerzone naczynka?

Cechą charakterystyczną cery naczyniowej, z której zwykle rozwija się trądzik różowaty, są rozszerzone naczynia włosowate skóry z występującym napadowym lub utrwalonym rumieniem. Skąd się biorą te objawy? Nasza skóra to jeden z najbardziej unaczynionych narządów, w unaczynieniu skóry wyróżnia się:

• tętniczą sieć głęboką skóry,
• tętniczą sieć podbrodawkową,
• sieć najdrobniejszych tętniczek odchodzących od sieci podbrodawkowej i wnikających do brodawek skóry wpuklających się do warstwy naskórka – tworzą one sieć naczyń włosowatych, których stan czynnościowy wpływa na wygląd skóry.

Tylko część naczyń włosowatych brodawek skóry wypełniona jest krwią, reszta to tzw. naczynia spoczynkowe, które są okresowo zamknięte. Kiedy dochodzi do zaburzenia gry naczyń podbrodawkowych, następuje ich nadmierne rozszerzenie, co skutkuje utrwaleniem się tych rozszerzeń i powstaniem teleangiektazji (czerwonych, drobnych naczynek widocznych na skórze twarzy). Jeśli dodatkowo dochodzi do zaburzeń przepływu krwi, mogą tworzyć się dodatkowo połączenia naczyniowe, tzw. anastomozy. Kiedy rozszerzonych naczyń jest bardzo dużo, przybierają one postać trwałego, rozlanego na skórze rumienia.

Jakie czynniki zaostrzają trądzik różowaty?

Podobnie jak w pielęgnacji cery naczynkowej, w profilaktyce tej choroby bardzo ważna jest eliminacja szkodliwych czynników, mogących zaostrzać stan zapalny skóry, takich jak:

• stres i silne emocje,
• alkohol (zwłaszcza czerwone wino), papierosy, nadmiar mocnej kawy i herbaty,
• pikantne oraz gorące potrawy i napoje,
• potrawy zawierające histaminę (znajduje się ona między innymi w makreli, łososiu, tuńczyku, serach pleśniowych), siarczany, azotyny czy glutaminian sodu, który wywołuje objawy określane mianem zespołem chińskiej restauracji,
• produkty mleczne (działają prozapalnie),
• czekolada,
• nagłe zmiany temperatury w otoczeniu, silny wiatr,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• promieniowanie słoneczne (stosowanie wysokiej ochrony UV jest niezbędne),
• działanie ciepła (np. gorące kąpiele, sauna),
• przebywanie w suchych (klimatyzowanych lub mocno ogrzewanych) pomieszczeniach,
• stosowanie leków miejscowych na bazie kortykosteroidów, retinoidów, alkoholu,
• kosmetyki i zabiegi silnie złuszczające, rozgrzewające, uszkadzające barierę hydrolipidową, mocno ściągające, podrażniające.

Skóra działa jako bioczujnik i dopasowuje się do zmian środowiskowych, aby w ten sposób zachować równowagę wewnętrzną. Zmiany klimatu – temperatury i wilgotności – mogą uszkadzać jej berierę hydrolipidową. Jej starzenie się także jest uwarunkowane sezonowo.

Dowiedz się też, jak klimat wpływa na stan twojej skóry.

Jak pielęgnować skórę z trądzikiem różowatym?

Ze względu na specyficzny charakter skórę z trądzikiem różowatym należy traktować jak skórę naczynkową i wrażliwą jednocześnie. Domowa pielęgnacja odgrywa niezwykle ważną rolę w profilaktyce choroby – jej celem jest łagodzenie objawów, takich jak zaczerwienienie i stan zapalny, oraz zapobieganie przesuszeniu i podrażnieniu skóry przez szkodliwe czynniki zewnętrzne. Co to oznacza w praktyce? Przede wszystkim:

• Stosuj wyłącznie łagodne kosmetyki bogate w substancje łagodzące, ochronne, odbudowujące barierę hydrolipidową skóry oraz wzmacniające kruche naczynia włosowate;
• Do mycia używaj łagodnych środków myjących bez mydła (najlepiej o konsystencji żelu lub mleczka), z użyciem ciepłej (nie gorącej ani zimnej) wody – najlepiej przegotowanej lub mineralnej (zwłaszcza jeśli kranowa jest bardzo twarda), dobrze sprawdzi się też płyn micelarny niezalecane są natomiast żele czy toniki o formule wodno-alkoholowej, preparaty o działaniu ściągającym lub wysuszającym;
• Raz na 2 tygodnie rób delikatny, najlepiej enzymatyczny peeling, który stymuluje komórki skóry do odnowy – dzięki temu staje się ona bardziej odporna na działanie czynników zewnętrznych, lepiej też wchłania składniki aktywne zawarte w kremach. Jeśli twoja skóra źle reaguje na peeling nie wykonuj go lub zmniejsz częstotliwość jego wykonywania;
• Ogranicz ilość stosowanych kosmetyków do minimum – im więcej nakładasz na twarz, tym większe ryzyko uszkodzenia i podrażnienia skóry; podstawą pielęgnacji powinien być łagodny krem nawilżający (bezzapachowy lub o małej ilości substancji zapachowych), który zapobiegnie utracie wilgoci w skórze i wzmocni jej odporność na czynniki zewnętrzne. Pożądanymi składnikami takich kremów są woda termalna Vichy, alantoina, bisabolol, D-panthenol czy wyciąg z zielonej herbaty, które łagodzą objawy stanu zapalnego i zmniejszają rumień;
• Stosuj preparaty przeznaczone do cery naczynkowej i z trądzikiem różowatym – zawierają składniki łagodzące zaczerwienienie i pieczenie skóry oraz wzmacniające naczynia krwionośne;
• Staraj się unikać czynników mogących nasilać objawy rosacea lub staraj się minimalizować ich szkodliwy wpływ, np. chroń skórę przed mrozem i wiatrem specjalnym krem ochronnym na zimę;
• Chroń skórę przed promieniami UV – słońce jest jednym z głównych czynników nasilających objawy trądziku różowatego, może też stymulować nagłe pogorszenie się kondycji skóry z taką tendencją; latem i w miejscach wysokiego nasłonecznienia najwyższą ochroną SPF 50+, w ciągu roku w mieście – minimum SPF 15;
• Po wyjściu z morza lub basenu od razu przemyj twarz wodą lub jeszcze lepiej łagodnym środkiem myjącym i nałóż krem łagodzący;
• Do odświeżenia skóry (np. w podróży, w upale) stosuj chłodzące aerozole lub wodę termalną w sprayu. Po użyciu delikatnie usuń nadmiar wody z twarzy – jej parowanie może dodatkowo wysuszać i podrażniać skórę naczyniową.

Skóra z trądzikiem różowatym jest trudna w pielęgnacji i wymaga dużej cierpliwości oraz systematyczności. Warto jednak wyrobić sobie dobre nawyki jak najwcześniej – dzięki temu przebieg choroby będzie łagodniejszy.

Składniki stosowane w kremach do skóry naczyniowej i z trądzikiem różowatym

Oczar wirginijski – ma działanie silnie regenerujące, przeciwzapalne, poprawia ukrwienie skóry,
Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) – uelastycznia ściany naczyń krwionośnych, zmniejsza ich kruchość, poprawia krążenie w naczyniach włosowatych,
Arnika górska – wzmacnia ściany naczyń włosowatych,
Kasztanowiec – pobudza krążenie krwi, uelastycznia i wzmacnia naczynia,
Witamina C – wykazuje działanie uszczelniające i wzmacniające naczynia krwionośne,
Rutyna – zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych,
Ceramidy – odbudowują barierę ochronną skóry, przyspieszają regenerację, łagodzą podrażnienia,
Kwas azelainowy – zmniejsza rumień, ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

Jak leczyć trądzik różowaty?

Jeśli zauważysz, że objawy choroby nasilają się, a codzienna pielęgnacja nie jest wystarczająca, aby poprawić wygląd i komfort skóry, koniecznie pokaż twarz dermatologowi, który zaleci ci odpowiednie leczenie miejscowe – im szybciej, tym lepiej! Do najbardziej skutecznych i najczęściej stosowanych leków na trądzik różowaty należą:

• Metronidazol – złoty standard w leczeniu rosacea, bardzo skuteczny i dobrze tolerowany; zmniejsza zaczerwienie skóry i hamuje stany zapalne, jest dostępny w formie żelu, kremu bądź płynu, w stężeniu 0,75-1%;
• Kwas azelainowy – w stężeniach 15-20%, w formie żelu bądź kremu; substancja ta wykazuje działanie przeciwzapalne; może wywoływać niewielkie, przemijające podrażnienie i pieczenie skóry;
• Sulfacetamid sodu 10% i siarka 5% – związki te są dostępne osobno bądź jako kombinacje, wykazują dużą skuteczność w redukcji rumienia i grudek, rzadko podrażniają skórę;
• Nadtlenek benzoilu – powoduje szybkie ustępowanie zmian grudkowo-krostkowych, może być stosowany u pacjentów z postacią guzowatą bądź ziarniniakową trądziku różowatego;
• Antybiotyki (np. tetracyklina, erytromycyna, klindamycyna) – stosowane miejscowo na zmiany grudkowo-krostkowe, podobne działanie będzie mieć zalecana czasami izotretynoina.

Pamiętaj jednak, że leczymy w ten sposób objawy, a nie przyczyny trądziku różowatego. Po zakończeniu kuracji i odstawieniu leków pojawia się więc ryzyko nawrotu choroby – po przerwaniu leczenia metronidazolem u jednej czwartej pacjentów obserwuje się nawroty choroby w pierwszym miesiącu, a u dwóch trzecich — po upływie 6 miesięcy.⁶ Dlatego tak ważna jest potem odpowiednia profilaktyka i pielęgnacja skóry.

Laserowe zamykanie naczynek

Ten zabieg jest niezwykle pomocny w leczeniu trądziku różowatego, niwelując rumień i popękane naczynka – efekty są widoczne w zasadzie natychmiastowo. Zasada działania lasera polega w tym przypadku na absorpcji światła przez hemoglobinę znajdującą się w krwi, co powoduje jej koagulację. Skutkuje to zniszczeniem (zapadnięciem się ścianek, zamknięciem) naczynka, które następnie ulega resorpcji (wchłonięciu) i przestaje być widoczne. Naczynka znikają jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki!

Nowoczesne lasery pozwalają skutecznie usuwać nie tylko pojedyncze naczynka, ale też rozległy rumień typowy dla trądziku różowatego – wtedy zabieg trzeba powtórzyć kilkukrotnie dla uzyskania pożądanego efektu. Pamiętaj jednak, że podobnie jak leki stosowane miejscowo, laser nie leczy choroby u podstaw, a jedynie niweluje jej objawy – jeśli nie będziesz odpowiednio pielęgnować skóry, mogą pojawić się nowe zmiany, w innych obszarach. Zabiegi laserowe najlepiej wykonywać w okresie jesienno-wiosennym, aby uniknąć powstania nieestetycznych przebarwień. Pomiędzy zabiegami konieczne jest stosowanie kremów z wysoką ochroną przeciwsłoneczną.



Bibliografia:
¹ A. Czarnecka, J. Tymicka, Trądzik różowaty – postacie kliniczne i leczenie. Post. Dermatol. Alergol. 2005; 3: 156–160.
² De Bersaques J.: The history of rosacea. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol., 1995; 5(Suppl.1): 39
³ Yamasaki K., Gallo R.L.: The molecular pathology of rosacea. J. Dermatol. Sci., 2009; 55: 77–81
⁴ S. Jarmuda, Ocena udziału rozticzu Demodex folliculorum i laseczek bacillus oleronius w patogenezie trądziku różowatego, praca doktorska, Poznań 2013, http://www.wbc.poznan.pl/Content/270945/PDF/index.pdf
⁵ http://www.rosacea.org. Accessed on May 16, 2006, National Rosacea Society
⁶ P. Brzeziński, Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 4, 263–272