Swędzenie skóry głowy
– jaką może mieć przyczynę?

Swędzenie skóry głowy — przyczyny

Zobacz, co może powodować świąd skóry głowy i jak sobie radzić z tym problemem.

• Swędzenie skóry głowy zwykle związane jest z łupieżem, ale odpowiedzialne mogą też być za to inne schorzenia dermatologiczne, np. łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry głowy czy AZS.
• Od prawidłowej diagnozy zależy skuteczne leczenie.
• Świąd może też być wywołany nieprawidłową pielęgnacją i alergią kontaktową.

Łupież

Za łupież spowodowany jest nadmiernym złuszczaniem się skóry. Odpowiedzialne za to mogą być drożdże z rodzaju Malassezia, które bytują na skórze głowy i ulegają namnażaniu w odpowiednich warunkach tłuszczowych. Jest to bowiem gatunek lipofilny, który wykorzystuje lipidy obecne w ludzkim łoju jako źródło energii do wzrostu i rozwoju. Wytwarzane podczas rozpadu trójglicerydów metabolity podrażniają naskórek i wywołują w nim stan zapalny, który sprzyja szybszemu złuszczaniu się martwych warstw naskórka. Pojawiają się wtedy typowe płatki i białe łuski na skórze głowy, które mogą mieć charakter łupieżu suchego bądź łupieżu tłustego. Wyróżnić można różne rodzaje łupieżu, które scharakteryzowane są jako jednostka chorobowa i należą do nich m.in. łupież pstry, suchy, tłusty i inne. Choroba ta ma charakter nawracający, uwarunkowana jest czynnikami genetycznymi, hormonalnymi oraz zewnętrznymi. Od momentu zaobserwowania pierwszych objawów łupieżu, bardzo ważna jest konsultacja z lekarzem i postawienie prawidłowej diagnozy.

Pielęgnacja: Czasem wystarczy przeprowadzić domową kurację z użyciem szamponu przeciwłupieżowego, który zawiera substancje czynne wspomagające walkę z łupieżem (np. siarczek selenu) lub szampon o działaniu keratolitycznym, czyli złuszczającym (tutaj składnikiem aktywnym jest przede wszystkim kwas salicylowy).

Leczenie łupieżu: Leczenie łupieży zazwyczaj polega na zastosowaniu leków przeciwgrzybiczych o działaniu miejscowym lub ogólnym i przebiega pod opieką lekarza.

Dowiedz się więcej na temat łupieżu

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS)

Jest to stan zapalny skóry, którego objawy obejmują miejsca charakteryzujące się dużą ilością gruczołów łojowych, takie jak skóra głowy, klatka piersiowa czy plecy. Nie do końca są znane przyczyny powstawania tego schorzenia, ale uważa się, że podobnie jak w przypadku łupieżu, dużą rolę odgrywają tutaj grzyby z rodzaju Malassezia, nadmierna produkcja łoju oraz nieprawidłowo przebiegający proces odnowy komórkowej naskórka, prowadzący do przyspieszonego rogowacenia. Często łojotokowe zapalenie skóry głowy występuje jednocześnie z łupieżem tłustym. Ma charakter nawracający i przewlekły. Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS)  występuje u 1-3% populacji, 3-5% u młodych dorosłych. Najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania, gdy gruczoły łojowe są nadmiernie aktywne, kolejny szczyt zachorowań przypada po 50. roku życia.¹ Choroba objawia się zaczerwienieniem skóry i złuszczaniem naskórka, a także świądem, nasilającym się m.in. pod wpływem stresu i potu.

Leczenie ŁZS: Podobnie jak w przypadku łupieżu w leczeniu ŁZS stosuje się przede wszystkim szampony i leki przeciwgrzybicze (np. z cyklopiroksolaminą, siarczkiem selenu bądź ketonazolem).

Łuszczyca

Przewlekła choroba zapalna skóry o podłożu autoimmunologicznym, na którą cierpi ok. 1-5% Europejczyków.² Na pogorszenie stanu skóry wpływ mogą też mieć grzyby z rodzaju Malassezia. Związana jest z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Normalny cykl komórkowy w skórze trwa 28 dni. W tym czasie nowe komórki skóry powstają, dojrzewają i obumierają, naturalnie się złuszczając (czego nie widać gołym okiem). W łuszczycy układ odpornościowy wysyła sygnał dużo wcześniej, skracając cały proces do 3-4 dni. Nowe komórki bardzo szybko dojrzewają, a stare nie nadążają ze złuszczaniem i na ciele tworzy się gruba warstwa martwych komórek w postaci łusek. Objawia się czerwonymi, łuszczącymi się, swędzącymi ogniskami zapalnymi na skórze, pokrytymi srebrzystą łuską. Po zdrapaniu łuski odpadają w formie cienkich płatków, uwidaczniając lśniącą powierzchnię. Objaw ten nazywany jest objawem świecy stearynowej. Łuszczenie się naskórka może dlatego być mylone z łupieżem. Zmiany pojawiają się na ciele (głównie na łokciach, kolanach, rękach, stopach, na tułowiu) oraz na owłosionej skórze głowy. Charakterystycznymi miejscami są linia włosów nad czołem, skóra za uszami oraz z tyłu szyi.

Leczenie łuszczycy: Leczenie zaplanowane i kontrolowane musi być przez lekarza.
Pielęgnacja: W wielu przypadkach może wystarczyć prosta pielęgnacja zewnętrzna, która ma na celu usunięcie nadmiernej warstwy łusek oraz regulację procesów złuszczania. Takie działanie mają stosowane w dermokosmetykach kwas salicylowy i mocznik. Ważne jest też intensywne nawilżanie i natłuszczanie skóry głowy, aby zapobiegać mikrouszkodzeniom skóry. Co ważne, używanie odpowiednich dermokosmetyków nie tylko łagodzi aktywne zmiany, ale także – jako profilaktyka – wydłuża okresy pomiędzy nawrotami choroby oraz łagodzi ich przebieg.

Atopowe zapalenie skóry

To przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry o podłożu alergicznym, która przebiega z nasilonym świądem, charakterystycznym wyglądem i lokalizacją zmian skórnych oraz często rodzinnym wywiadem atopowym (czyli występowaniem w rodzinie chorób atopowych, takich jak astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa czy alergiczne zapalenie spojówek). Najczęściej występuje u dzieci, ale może też rozwinąć się u dorosłych. Choroba może trwać całe życie, ale w większości przypadków objawy ustępują w wieku szkolnym (od około 7 r.ż. do okresu dojrzewania). Atopia to dziedziczna skłonność do nadmiernego wytwarzania immunoglobulin E (IgE)  i rozwoju reakcji alergicznej typu natychmiastowego w odpowiedzi na kontakt z minimalną ilością alergenu, często powszechnie występującego w środowisku. Badania wykazały, że w patogenezie AZS na skórze głowy dużą rolę odgrywają grzyby z rodzaju Malassezia – zwiększona jest u nich nadwrażliwość na tego grzyba, a stosowanie szamponów przeciwgrzybiczych przynosi widoczną poprawę.³ W skórze osób z AZS zaburzony jest też metabolizm lipidów naskórka, m.in. cholesterolu, ceramidów oraz wolnych kwasów tłuszczowych, co prowadzi do nieprawidłowej budowy płaszcza hydrolipidowego. Ponadto spoiwo międzykomórkowe łączące ze sobą komórki naskórka nie scala ich wystarczająco ściśle powodując, że skóra chorych na AZS jest jak sito dla drażniących czynników zewnętrznych i alergenów. Pozbawiona płaszcza hydrolipidowego skóra staje się sucha, szorstka i swędząca. Na głowie pojawiają się zaczerwienienie, drobne krostki i grudki, a także zgrubiałe łuski.

Leczenie AZS: W przypadku zaostrzenia objawów konieczne jest stosowanie leków przeciwzapalnych na bazie kortykosteroidów, antybiotyków oraz substancji przeciwgrzybiczych. Bardzo ważna jest też pielęgnacja odpowiednimi produktami kosmetycznymi orazi stosowanie do mycia skóry głowy i włosów szamponów na bazie składników nawilżających i kojących, o funkcjach emolientowych, których rolą jest odbudowa prawidłowej funkcji bariery ochronnej naskórka. Wpływa to na poprawę nawilżenia skóry i uzupełnienie brakujących elementów (głównie lipidów cementu międzykomórkowego) niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Emolienty zmniejszają suchość i szorstkość skóry, łagodzą swędzenie, a także zapobiegają nawrotom choroby.

Swędzenie skóry głowy po farbowaniu

Swędzenie skóry głowy po farbowaniu włosów to nieprzyjemne i uciążliwe doświadczenie. Może być spowodowane reakcją alergiczną na składniki zawarte w farbie do włosów. Substancje chemiczne takie jak amoniak, perhydrol, czy obecne w produktach do farbowania włosów parabeny, mogą wywoływać podrażnienia skóry, co objawia się m.in. swędzeniem.

Pierwszym krokiem w radzeniu sobie ze swędzeniem skóry głowy po farbowaniu jest delikatne umycie włosów, aby usunąć pozostałości farby i potencjalnie drażniącyche substancjie. Możesz także spróbować łagodzących szamponów przeznaczonych specjalnie dla skóry wrażliwej. Jeśli swędzenie jest intensywne lub towarzyszą mu inne objawy takie jak zaczerwienienie, pieczenie czy obrzęk, najlepiej skonsultować się z dermatologiem. Taka reakcja alergiczna wymaga interwencji lekarskiej i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Lekarz może zalecić stosowanie kremów z hydrokortyzonem lub innych środków łagodzących podrażnienia skóry.
 
Aby uniknąć podobnych reakcji w przyszłości, warto przetestować małą ilość farby na skórze przed pełnym jej użyciem, aby sprawdzić, czy nie wywoła ona reakcji alergicznej. Wybierając produkty do farbowania włosów, można także poszukać tych oznaczonych jako "hipoalergiczne" lub zawierających mniejszą ilość potencjalnie drażniących substancji.

Błędne koło atopii

Główną dolegliwością pacjentów z AZS jest suchość skóry i towarzyszący jej uporczywy świąd. Pacjenci drapią się, co prowadzi do dalszych uszkodzeń naskórka, co z kolei jest przyczyną nasilenia suchości skóry, łatwiejszego przenikania alergenów, czynników drażniących i drobnoustrojów oraz zaostrzenia miejscowego stanu zapalnego. A to wszystko nasila świąd. Powstaje tzw. błędne koło atopii – świąd wywołuje niepohamowaną chęć drapania, a drapanie nasila niekorzystne zmiany skórne i swędzenie.

Inne rodzaje grzybicy

Grzybica skóry głowy może być wywołana wieloma rodzajami grzybów, zarówno bytujących na skórze ludzkiej, jak i zwierzęcej (przenoszonych przez psy, koty, świnki morskie i chomiki) oraz w glebie. Najczęściej dotyka dzieci (związana jest z nieprawidłową higieną), a także osoby o obniżonej odporności np. stosujące długie leczenie sterydami lub dotknięte innymi poważnymi chorobami. Typowe objawy to złuszczające się ogniska zapalne, czasami przypominające łupież, w zaawansowanej postaci może też dojść do miejscowego wyłysienia. Grzybicą skóry głowy można się zarazić np. poprzez stosowanie grzebienia, czapki bądź ręcznika osoby chorej.

Leczenie: jest zależne od rodzaju zakażenia, wymaga postawienia odpowiedniej diagnozy przez dermatologa (na podstawie np. badania mikroskopowego włosów i badania mikrobiologicznego). W leczeniu grzybicy skóry głowy zwykle stosuje się terapię skojarzoną z wykorzystaniem przeciwgrzybiczych leków doustnych (np. terbinafina, itrakonazol i flukonazol) oraz preparatów miejscowych nakładanych na skórę głowy: kremów, płynów i maści, a także szamponów przeciwgrzybiczych z ketokonazolem czy cyklopiroksolaminą. Zaleca się częste mycie włosów i skóry głowy oraz krótkie strzyżenie włosów.

Alergia kontaktowa

Alergia to nabyta nadwrażliwość na określony składniki alergizujący. Pojawia się w momencie kontaktu skóry głowy z tym czynnikiem, np. składnikiem szamponu czy odżywki. Pojawia się wtedy świąd skóry, wyprysk, zaczerwienienie. Do substancji najczęściej alergizujących zalicza się m.in.:

• parafenylenodiaminę (PPD) – składnik farb do włosów,
• nikiel – obecny w ozdobach włosów, np. spinkach,
• laurylosiarczan sodowy – częsty składnik szamponów,
• formalina (wodny roztwór aldehydu kwasu mrówkowego) – w profesjonalnych preparatach stosowanych do zabiegów prostowania włosów metodą brazylijską,
• substancje zapachowe – to główne alergeny kosmetyków, dlatego większość dermokosmetyków hipoalergicznych jest ich pozbawiona.

Leczenie: w przypadku podejrzenia alergii kontaktowej przede wszystkim należy jak najszybciej odstawić stosowany kosmetyk. Można stosować miejscowe leki łagodzące odczyn alergiczny zalecone przez dermatologa.

Pielęgnacja: W codziennej pielęgnacji należy postawić na łagodne dla skóry, delikatne szampony przeznaczone dla alergików i osób ze skórą wrażliwą, które nie zawierają składników uznawanych za alergeny.

Przesuszona skóra głowy

Swędzenie może też być objawem przesuszenia skóry głowy. Zwykle występuje wtedy bez wyraźnego łuszczenia się naskórka (lub z łuszczeniem drobnopłatkowym, mogącym przypominać lekki łupież). Problem zwykle związany jest z nieodpowiednią pielęgnacją (np. stosowanie źle dobranych szamponów, suszenie zbyt gorącym powietrzem), działaniem czynników zewnętrznych (np. zanieczyszczeń, promieni UV), zmianami hormonalnymi (np. w okresiemenopauzy). Przyczyną nadmiernej suchości skóry głowy mogą być choroby związane z zaburzeniami budowy i czynności naskórka, np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, zaburzenia wydzielania potu i łoju, choroby ogólnoustrojowe (tj. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek). Najczęściej jednak wynika ona z nieprawidłowej pielęgnacji.
Leczenie: W przypadku atopowego zapalenia skóry, łuszczycy i innych zmian chorobowych diagnozę i leczenie ustala lekarz. Najczęściej w leczeniu wykorzystywane są produkty lecznicze lub leki o działaniu przeciwgrzybiczym.

Pielęgnacja: Szybką poprawę przyniesie stosowanie dermokosmetycznych szamponów nawilżających i łagodzących (emolientów), a także unikanie czynników mogących powodować przesuszenie skóry głowy. Warto też skorzystać z profesjonalnych zabiegów, np. masek nawilżających u fryzjera czy mezoterapii w gabinecie medycyny estetycznej.

Zapalenie mieszków włosowych

Mieszek włosowy to zagłębienie w skórze, z której wyrasta włos. Każdy mieszek posiada własny gruczoł łojowy, produkujący sebum pośrednio nawilżające skórę głowy. U podstawy mieszka znajduje się brodawka, dookoła której znajduje się macierz złożona z komórek włosowych. Komórki stopniowo rosną i dojrzewają tworząc nowy włos. Zdarza się jednak, że dochodzi do powstania stanu zapalnego w obrębie mieszka włosowego. Odpowiedzialne są za to zwykle bytujące na ludzkiej skórze bakterie gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) i paciorkowca ropnego (Propionibacterium acne), bądź grzyby z rodzaju Malassezia, których rozwojowi sprzyjają warunki wzmożonej produkcji łoju i potu. Pojawiają się wtedy ropne grudki i krostki, zaczerwienienie, świąd, czasami wręcz ból. Czasami może dojść (na szczęście niezwykle rzadko) do zniszczenia i bliznowacenia mieszków włosowych – pojawiają się wtedy objawy łysienia bliznowaciejącego, związanego z trwałą utratą włosów.

Czytaj więcej: Zapalenie mieszków włosowych – objawy, przyczyny i skuteczna pielęgnacja >>>

Leczenie: w zależności od patogenu stosuje się antybiotyki bądź leki przeciwgrzybicze zalecone przez lekarza dermatologa. Bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja skóry głowy – nawilżanie, regulacja aktywności gruczołów łojowych, odbudowa ochronnej warstwy naskórkowej.

Swędzenie skóry głowy a wypadanie włosów

Swędzenie skóry głowy może prowadzić również do wypadania włosów. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest łojotokowe zapalenie skóry, które wpływa na nadmierną produkcję sebum, a co za tym idzie – osłabieniu ulegają cebulki włosów. To w konsekwencji prowadzi do wypadania włosów.

Wypadanie włosów może mieć bezpośredni związek zarówno z wrażliwością skóry głowy, jak i innymi czynnikami, takimi jak stres czy niewłaściwa dieta. Jeśli zauważysz znaczną zmianę w ilości wypadających włosów, zaleca się konsultację z trychologiem.
Powodem swędzenia skóry i wypadania włosów może być stan zapalny skóry głowy, spowodowany np. łuszczycą, egzemą, łupieżem lub innymi chorobami skóry. W takich przypadkach swędzenie może być jednym z objawów towarzyszących stanowi zapalnemu, a podrażnienie skóry może przyczyniać się do uszkodzenia cebulek włosowych, prowadząc do wypadania włosów.

Długotrwałe drapanie, mające na celu złagodzenie uczucia świądu, prowadzi do uszkodzenia mieszka włosowego oraz delikatnej skóry głowy. W konsekwencji cebulki włosowe są osłabione, a to przyczynia się do wypadania włosów.

Innym czynnikiem wpływającym na wypadanie włosów może być reakcja alergiczna na niektóre kosmetyki do pielęgnacji włosów. Nieodpowiednio dobrane produkty powodują zaostrzenie stanu zapalnego i przyczyniają się do nieprzyjemnego uczucia pieczenia skóry. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie hipoalergicznych produktów.

Aby zlikwidować problem nadmiernego wypadania włosów spowodowanego nadwrażliwością skóry głowy i jej swędzeniem, należy przede wszystkim zadbać o właściwą pielęgnację skóry i włosów. Warto wybrać kosmetyki o delikatnym składzie, które nie będą podrażniały skóry głowy. Dodatkowo bardzo istotne jest dostarczanie organizmowi odpowiednich składników odżywczych oraz suplementacja witaminami i minerałami, które mają wpływ na kondycję włosów i skóry.

Swędzenie skóry głowy — poznaj domowe sposoby

Chcąc zminimalizować uczucie swędzenia i pieczenia skóry głowy, należy rozpoznać główną przyczynę tego problemu. Domowe sposoby na swędzenie skóry głowy, kiedy jest ona sucha, opierają się na regularnym jej nawilżaniu. Można to zrobić za pomocą naturalnych olejków, które mają właściwości łagodzące i pośrednio nawilżające skórę głowy. Olej kokosowy, oliwa z oliwek, olej z awokado czy olej jojoba mogą być skutecznymi środkami łagodzącymi podrażnienia skóry i zmniejszającymi swędzenie. Wystarczy nanieść niewielką ilość wybranego oleju na skórę głowy, delikatnie wmasować i pozostawić na kilka godzin lub na noc, a następnie umyć włosy szamponem.

Regularne stosowanie naturalnych maseczek na bazie np. jogurtu lub soku z wewnętrznej części aloesu jest pomocne w łagodzeniu swędzenia i podrażnień skóry głowy. Napar z rumianku ma właściwości przeciwzapalne i łagodzi swędzenie.
 
Kąpiel w wodzie z dodatkiem soli morskiej może także przynieść ulgę swędzącej skórze głowy. Roztwór soli morskiej można przygotować, rozpuszczając ją w ciepłej wodzie, a następnie delikatnie masować skórę głowy przez kilka minut. Sól morska posiada właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, pomocne w złagodzeniu podrażnień i swędzenia skóry.

Aby złagodzić swędzenie skóry głowy, warto zastosować płukanki octowe. Rozcieńczony ocet jabłkowy lub biały ocet przywraca równowagę pH skóry głowy i zmniejsza podrażnienia. Ocet należy rozcieńczyć z wodą w proporcji 1:4 . Podczas stosowania płukanki, należy unikać kontaktu z oczami.

Wybieraj szampony przeznaczone specjalnie do skóry wrażliwej i unikaj tych zawierających drażniące substancje chemiczne, które mogą podrażniać skórę.

Jaki szampon na swędzenie skóry głowy? — Skuteczne rozwiązania dla Twojego komfortu

Vichy Dercos Ultrakojący szampon to produkt stworzony z myślą o włosach normalnych i przetłuszczających się, które potrzebują kojącej pielęgnacji. Szampon zawiera Pantenol, kompleks Sensirine oraz glukozyd askorbylu, czyli jedna z pochodnych witaminy C, które łagodzą podrażnienia skóry głowy, prowadzące do swędzenia⁴. Jest idealny dla osób, które mają tendencję do przesuszania się skóry głowy. Dzięki aktywnym składnikom produkt zapewnia natychmiastowe ukojenie i wzmocnienie⁵. Doskonale nadaje się do codziennej pielęgnacji włosów. Szampon Vichy Dercos Ultra Soothing to doskonały wybór dla osób, które chcą zadbać o zdrowie swoich włosów i skóry głowy.

Dercos Ultrakojący szampon do włosów suchych, to rozwiązanie polecane dla osób borykających się z problemem swędzenia skóry głowy. Specjalnie opracowana formuła tego szamponu zawiera składniki o działaniu kojącym, które łagodzą podrażnienia i przynoszą ulgę już po pierwszym użyciu⁶. Ultrakojący szampon już po pierwszym myciu redukuje uczucie swędzenia, zapewniając nawet 48 godzin uczucia komfortu⁶. Produkt ma kremową konsystencję. W jego składzie znajdują się składniki, takie jak gliceryna, Sensirine oraz pantenol, które pielęgnują i nawilżają włosy oraz skórę głowy. Dzięki temu, po jego zastosowaniu, włosy stają się miękkie, elastyczne i pełne blasku. Szampon Vichy Dercos delikatnie oczyszcza i pielęgnuje włosy oraz skórę głowy, nie powodując przy tym żadnych podrażnień.

Przeczytaj również o swędzeniu skóry na tle nerwowym

Tekst został zweryfikowany przez mgr Kingę Bożek.
Za deklaracje marketingowe odpowiada Vichy.

Mgr Kinga Bożek, Specjalista ds. Legislacji i Oceny Bezpieczeństwa

Źródła:
¹ Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, Aleksandra Buczek, Dominika Wcisło-Dziadecka, Katarzyna Sierant, Ligia Brzezińska-Wcisło, http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2018/07/pnm_2018_01A_049-054.pdf
² Farmakoterapia łuszczycy, Krystyna Romańska-Gocka, Katedra i Klinika Dermatologii Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunodermatologii Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK, Toruń, https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2009/9/10%20%20Farmakoterapia%20luszczycy.pdf
³ Rup E., Jagielski T., Macura A., Bielecki J.: Charakterystyka grzybów z rodzaju Malessezia. Aspekty kliniczne. Post Mikrobiol 2013; 52 (3): 307-314.
⁴ Badanie kliniczne na 37 pacjentach z użyciem Ultrakojącego szamponu do włosów suchych oraz 47 pacjentach z użyciem Ultrakojącego szamponu do włosów normalnych i tłustych.
⁵ Badanie kliniczne przeprowadzone na 43 pacjentach
⁶ Badanie kliniczne, 37 pacjentów, 3 tygodnie

Swędzenie skóry głowy to powszechna dolegliwość, która może wynikać z różnych przyczyn. Oprócz dyskomfortu może prowadzić również do wypadania włosów i innych poważniejszych problemów skórnych. Co oznacza swędzenie skóry głowy i jak poradzić sobie z tym problemem? Do najczęstszych przyczyn swędzenia skóry głowy należą łupież oraz nieodpowiednia pielęgnacja. Ale nie tylko.