Oparzenia słoneczne

Oparzenia słoneczne są wynikiem ekspozycji na słońce bez odpowiedniej ochrony. Jak ich uniknąć i jak sobie z nimi poradzić, jeśli już do nich dojdzie?

• Na oparzenia słoneczna najbardziej są narażone osoby o jasnej karnacji.
• Wystarczy 15 minut nieostrożnej ekspozycji na słońce, aby poparzyć skórę.
• Oparzenie I stopnia objawia się silnym zaczerwienieniem skóry, pieczeniem i łuszczeniem naskórka. Można złagodzić jego objawy stosując preparaty kojące np. z panthenolem.
• Jeśli doszło do oparzenia II stopnia i na skórze pojawiły się bolesne pęcherze, konieczna jest wizyta u lekarza.
• Aby uniknąć oparzeń słonecznych, należy stosować kremy z filtrami o stopniu protekcji dobranym do karnacji i intensywności nasłonecznienia.

Jak powstają oparzenia słoneczne?

Melanina, czyli barwnik zawarty w naszej skórze, stanowi naszą naturalną ochronę przed promieniami UV. W momencie zwiększonej ekspozycji na słońce skóra broni się, produkując większą ilość melaniny, a na ciele pojawia się opalenizna. Zanim jednak do tego dojdzie, zwłaszcza u osób o jasnej karnacji (I bądź II fototyp skóry według Fitzpatricka), które opalają się bez należytej ochrony, może wystąpić oparzenie wierzchnich warstw naskórka, co objawia się rumieniem bądź zaczerwienieniem. Odpowiedzialne są za to głównie promienie UVB, które w 90% są pochłaniane przez naskórek.¹ Poparzenie może być powierzchowne – I stopnia (wtedy występuje rumień i pieczenie skóry) albo bardzo poważne – bąble i pęcherze są oznaką poparzenia skóry II stopnia i wymagają już interwencji lekarza. Czasami wystarczy dosłownie 15 minut nieostrożnej ekspozycji na słońce i problem gotowy! Objawy pojawiają się po kilku godzinach.

Co nam mówi wysokość filtra SPF?

Sun Protection Factor to międzynarodowy wskaźnik określający wysokość ochrony przed promieniami UVB, które są odpowiedzialne za pojawienie się rumienia. SPF oznacza, jak długo można przebywać na słońcu po aplikacji kosmetyku ochronnego, aby nie doszło do poparzenia słonecznego. Wylicza się go w następujący sposób:

15 minut x wysokość SPF (np. 15) = 225 minut. 

15 minut to czas uznany za potrzebny do wniknięcia w skórę minimalnej dawki rumieniowej (MED – Minimal Erythemal Dose) wywołującej zaczerwienienie skóry. Trzeba jednak pamiętać, że wysokość SPF wylicza się, stosując na 1 cm² skóry aż 2 mg kremu, co w normalnych warunkach jest po prostu trudne do wykonania. Aby skutecznie chronić skórę przed poparzeniami, należy więc zawsze stosować filtry o stopniu protekcji dobranym do fototypu i intensywności nasłonecznienia (najlepiej jak najwyższe), starać się obficie nakładać krem lub żel ochronny i powtarzać jego aplikację minimum co dwie godziny i po każdej kąpieli np. w morzu.

Zobacz też, jak promienie UV wpływają na skórę

Pokrzywka słoneczna

To tak naprawdę nie oparzenie, ale reakcja alergiczna na silne słońce – choć bywa mylona z poparzeniem skóry. Objawia się swędzeniem, zaczerwienieniem, drobnymi, rozlanymi po skórze grudkami – zwykle na dekolcie, szyi, przedramionach i ramionach (rzadziej na twarzy). Najczęściej pojawia się przy pierwszym kontakcie ze słońcem (wiosną) bądź gdy nagle nasłonecznienie przybiera na sile (np. na początku lata, w trakcie wyjazdów do ciepłych krajów) u osób z jasną karnacją. W takiej sytuacji pomoże posmarowanie skóry preparatem łagodzącym podrażnienia z alantoiną i panthenolem, ewentualnie miejscowo kremem z cynkiem. Swędzenie złagodzą środki przeciwświądowe – miejscowe bądź doustne. Możesz też doraźnie zażyć lek antyhistaminowy. Zejdź jak najszybciej ze słońca i pamiętaj o stosowaniu kremów z wysokim filtrem ochronnym.

Oparzenie słoneczne I stopnia

To oparzenie wierzchniej warstwy naskórka, które objawia się mocnym zaczerwienieniem skóry, uczuciem pieczenia, obrzękiem, bolesnością. Skóra może w ciągu kilku dni zacząć się łuszczyć i schodzi płatami – ten przyspieszony „peeling” wierzchniej, rogowej warstwy naskórka jest efektem nagłego „ścięcia” komórek pod wpływem przegrzania. Pod spodem ukazuje się nowa i bardziej wrażliwa na słońce warstwa (o lekko różowatym zabarwieniu). Czasami spieczeniu skóry mogą towarzyszyć objawy tzw. zatrucia słonecznego całego organizmu, podobne do grypy: dreszcze, osłabienie, ból głowy czy nawet wymioty.

Jak łagodzić poparzenie słoneczne I stopnia?

• Jak tylko zauważysz, że skóra piecze i robi się czerwona, jak najszybciej zejdź ze słońca!
• Umyj delikatnie ciało łagodnym środkiem myjącym (aby zmyć ze skóry np. resztki piasku i wody morskiej) i od razu nałóż preparat łagodzący do stosowania po opalaniu np. z dodatkiem alantoiny, panthenolu, aloesu. Możesz też delikatnie spryskać ją wodą termalną.
• Nie odrywaj płatów schodzącej skóry, bo na ciele zostaną widoczne ślady. Pozwól im złuszczyć się naturalnie – proces ten możesz wspomóc intensywnie nawilżając skórę balsami do ciała, co dodatkowo złagodzi świąd.
• Po zejściu naskórka stosuj na co dzień balsamy nawilżające i regenerujące, ponieważ świeżo odsłonięta skóra jest bardziej wrażliwa i podatna na przesuszenie.
• Na objawy tzw. zatrucia słonecznego pomogą leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Pij jak najwięcej wody, aby pomóc organizmowi schłodzić się od środka. Możesz też robić sobie zimne kompresy.
• Unikaj wystawiania poparzonej wcześniej skóry na słońce – smaruj ją kremami z wysokimi filtrami, a najlepiej chroń też ubraniami i siedź w cieniu przez resztę wakacji. Ze względu na duże uwrażliwienie jest ona teraz jeszcze bardziej podatna na poparzenie!

Oparzenie słoneczne II stopnia

To silne poparzenie, które dochodzi do górnych warstw skóry właściwej, nie tylko naskórka. To tak, jakbyś przyłożyła do skóry gorące żelazko! Objawia się bąblami, bolesnymi pęcherzami, wypełnionymi płynem surowiczym. Jak wtedy postępować?

• Nigdy nie przekłuwaj bąbli! Znajdujący się w nich płyn surowiczy to naturalny „opatrunek” ochronny dla poparzonej skóry, gdy go przekłujesz – rana będzie się gorzej goić, może też dojść do jej zakażenia i silnego stanu zapalnego.
• Jak najszybciej postaraj się schłodzić oparzone miejsca letnią wodą – chodzi o to, aby przerwać proces termiczny zachodzący w rozgrzanych tkankach.
• Na oparzoną skórę możesz nałożyć piankę z panthenolem bądź alantoiną o działaniu łagodzącym. Unikaj natomiast preparatów natłuszczających lub olejków, które mogą utrudniać odprowadzanie ciepła z rozgrzanych, poparzonych tkanek.
• Najlepiej jak najszybciej pokazać skórę lekarzowi, zwłaszcza gdy oparzeniu towarzyszą ból głowy, gorączka, nudności czy wymioty. Lekarz zaleci odpowiednie leczenie i preparaty przyspieszające gojenie ran. Zwykle taka terapia trwa ok. 4-6 tygodni. Przy bardzo poważnych oparzeniach zastosowanie znajduje opatrunek z solą srebrową sulfadiazyny, sulfatiazolu lub z bacytracyną. W tym czasie musisz bezwzględnie unikać ekspozycji na słońce, a potem korzystać z niego bardzo ostrożnie.

Jak chronić skórę przed oparzeniami?

Nie ma innego sposobu jak skuteczna ochrona przed słońcem. O czym szczególnie pamiętać?

• Przed wakacjami zrób przegląd kosmetyczki – pozbądź się kremów do opalania używanych (otwartych) w ubiegłym sezonie, zawarte w nich filtry mogą już nie być tak skuteczne.
• Stosuj kremy przeciwsłoneczne o stopniu ochrony odpowiednim do twojej karnacji – jasna skóra wymaga wysokiej ochrony! Najwyższa ochrona – wg oznaczeń zalecanych przez Komisję Europejską – wynosi SPF50+. Unikaj słońca między 11:00 a 15:00. bo wtedy operuje najmocniej i najłatwiej o oparzenia.
• Staraj się nakładać na skórę solidne porcje kremu lub żelu na słońce – w przeciwnym razie obniżysz skuteczność ochrony widocznej na opakowaniu produktu. Dzięki nowoczesnym, lekkim formułom rozprowadzenie preparatu ochronnego jest łatwe i przyjemne, nie musisz też obawiać się białego nalotu na twarzy (nawet stosując kremy z filtrami mineralnymi).
• Ponawiaj aplikację kremu co 2 godziny i za każdym razem, gdy wyjdziesz z kąpieli. To ważne, bo kremy (nawet wodoodporne) ścierają się ze skóry (np. gdy leżysz na ręczniku), więc łatwiej o poparzenie. Poza tym wodoodporność preparatu oznacza, że po 20 minutach w wodzie zachowuje on 50 proc. swojej skuteczności (mierzonej w spokojnej kąpieli, bez wykonywania gwałtownych ruchów) – stąd konieczność ponowienia aplikacji po każdorazowym wyjściu z wody.
• Gdy tylko zauważysz lekkie zaczerwienienie skóry, natychmiast zejdź ze słońca – to znak, że skóra zaczyna się spiekać, a stąd już krótka droga do poparzenia.
• Po każdej ekspozycji na słońce stosuj balsamy nawilżające i łagodzące, aby zapobiec przesuszeniu skóry i ukoić ją po rozgrzaniu.
• Jeśli boisz się oparzenia, a marzysz o złocistej opaleniźnie, sięgnij po dostępne na rynku kremy i balsamy brązujące lub samoopalacze.

Pamiętaj też, że ekspozycja na słońce bez odpowiedniej ochrony to nie tylko większe ryzyko poparzeń i zachorowania na czerniaka, ale też przyspieszone starzenie się skóry. Promienie UV są odpowiedzialne za stres oksydacyjny, utratę jędrności, zmarszczki i przebarwienia, a osoby z objawami fotostarzenia wyglądają dużo starzej niż te, które przestrzegają zasad bezpiecznego opalania.

¹ Faustyna Kuros, Karolina Pinas, Karolina Skalska, Joanna Skupień, Świadomość młodego społeczeństwa na temat wpływu działania promieni UV oraz profilaktyka fotostarzenia się skóry, Kosmetologia Estetyczna 4 / 2019 / vol. 8
² Marcin Ebisz, Marta Brokowska , Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka, Hygeia Public Health 2015, 50(3): 467-473