Łysienie plackowate
– co to jest?

Łysienie plackowate ma podłoże immunologiczne i charakteryzuje się występowaniem owalnych bądź okrągłych ognisk wyłysienia (placków). Jak je skutecznie leczyć?

• Łysienie plackowate jest przewlekłą chorobą o podłożu immunologicznym, objawiająca się widocznymi „plackami” wyłysienia na skórze głowy.
• Pierwsze objawy mogą się pojawić już u dzieci.
• Zwykle ich wystąpienie jest związane z nagłym stresem bądź traumatycznym przeżyciem.
• Jej leczenie jest trudne, ale przynosi widoczną poprawę. Stosuje się przede wszystkim sterydy i pomocniczo kuracje wspomagające odrost włosów.

Łysienie plackowate (alopecia areata – AA) to przewlekła choroba zapalna, przebiegającą z uszkodzeniem mieszków włosowych i utratą włosów na skórze głowy, brwi i rzęs, w okolicach pachwowych, okolicach narządów płciowych (a więc wszystkich obszarów owłosionych). Stanowi ok. 2% wszystkich dermatoz i występuje u ok. 0,1–0,2% populacji¹, zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, a pierwsze objawy mogą pojawić się już u dzieci.

Łysienie plackowate – przyczyny

Za najważniejsze czynniki biorące udział w patogenezie łysienia plackowatego uważa się przede wszystkim:

• czynniki immunologiczne – utrata włosów wywołana jest reakcją immunologiczną organizmu, która prowadzi do wywołania wokół mieszka włosowego stanu zapalnego (poprzez uwolnienie prozapalnych cytokin przez komórki naskórka). W efekcie ulega on obkurczeniu i miniaturyzacji, dochodzi do ścieńczenia, a w końcu wypadania włosów;
• czynniki autoimmunologiczne – łysienie plackowate często współwystępuje z innymi chorobami z autoagresji, np. z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy (choroba Gravesa-Basedova, Hashimoto), z reumatoidalnym zapaleniem stawów, z bielactwem, z toczniem rumieniowatym, z liszajem płaskim;
• czynniki genetyczne – u ok. 10–20% pacjentów choroba ta występuje rodzinnie².
• czynniki psychosomatyczne – silny bądź długotrwały stres, traumatyczne przeżycia. Badania wykazują, że u wielu osób z AA przed pierwszym epizodem chorobowym wystąpiła sytuacja traumatyczna związana z rzeczywistą bądź symboliczną utratą, np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy³. Z drugiej strony stres i obniżenie jakości życia związane z widoczną utratą włosów nasila problem ich wypadania – powstaje błędne koło. Dlatego leczenie łysienia plackowatego powinno odbywać się kompleksowo i brać pod uwagę nie tylko aspekty dermatologiczne, ale też psychologiczne.

Poznaj wszystkie przyczyny wypadania włosów.

Łysienie plackowate – objawy

Pierwsze objawy łysienia plackowatego mogą pojawić się już u dzieci i młodych dorosłych. Dochodzi do nagłej, ogniskowej utraty włosów w obrębie skóry głowy. Skóra w miejscu wyłysienia zazwyczaj jest niezmieniona i nie bliznowacieje. Na obrzeżach powiększających się ognisk wyłysienia widoczne są tzw. włosy wykrzyknikowe, czyli krótkie, kilkumilimetrowe fragmenty łodygi włosa. Ogniska wyłysienia mogą być pojedyncze lub mnogie i mieć różną średnicę – zwykle to ok. 5–10 cm. Tempo ich rozwoju jest bardzo indywidualne – mogą ustępować bądź powiększać się i zlewać ze sobą, a utrata włosów może obejmować nie tylko skórę głowy, ale też owłosione obszary ciała. Choroba ma charakter nawrotowy – a większość pacjentów doświadcza przynajmniej jednego rzutu łysienia. Pacjenci nie odczuwają innych dolegliwości towarzyszących – bardzo rzadko może się pojawić zaczerwienienie i delikatny świąd ognisk wyłysienia. Jednak choroba ta znacząco pogarsza jakość życia i w wielu przypadkach uniemożliwia normalne funkcjonowanie w życiu społecznym czy zawodowym, może też prowadzić do znacznego obniżenia samopoczucia, a nawet depresji.

Rodzaje łysienia plackowatego

Ze względu na charakter i miejsce występowania objawów łysienie plackowate dzieli się na:

• łysienie plackowate zwykłe (alopecia areata vulgaris – AAV) – okrągłe lub owalne ogniska wyłysienia, które mogą się ze sobą zlewać; szczególną odmianą jest tzw. łysienie wężykowate charakteryzujące się pasmową utratą włosów w okolicy potylicy, przechodzącą na obszary skroniowe i czasami na czoło,
• łysienie plackowate całkowite (alopecia areata totalis – AAT) – całkowita utrata włosów na owłosionej skórze głowy, zachowane zostaje owłosienie na twarzy i ciele,
• łysienie plackowate uogólnione (alopecia areata universalis – AAU) – całkowita utrata włosów na głowie (w tym twarzy – brwi i rzęs), a także na innych obszarach ciała.

Łysienie plackowate płytek paznokciowych

Zdarza się, że utracie włosów w łysieniu plackowatym mogą towarzyszyć zmiany płytek paznokciowych: wgłębienia, podłużne pobruzdowania, odbarwienia, pęknięcia. Mogą one pojawiać się okresowo i samoistnie ustępować. Częściej dotyczą dzieci niż dorosłych.

Łysienie plackowate – leczenie

Diagnoza choroby nie jest trudna ze względu na charakterystyczne objawy i przebieg łysienia plackowatego. Jest jednak bardzo ważna, aby zaplanować odpowiednie leczenie. Im wcześniej zostanie rozpoczęte, tym większe szansa na odrost włosów i zmniejszenie ryzyka nawrotów. Na czym polega leczenia łysienia plackowatego?

• Przede wszystkim stosuje się preparaty sterydowe w postaci maści, kremów, roztworów, a także wykonywanych w gabinecie dermatologicznym iniekcji doogniskowych. Stosuje się również wspomagająco minoksydyl, który nie zahamuje łysienia plackowatego, ale może opóźnić jego nawroty.
• Czasami konieczne jest włączenie doustnych leków sterydowych czy cyklosporyny A (leku immunosupresyjnego).
• Bardzo dobre efekty przynosi terapia DCP, która polega na miejscowym podawaniu alergenu (w niewielkim stężeniu) na skórę pacjenta. Stosuje się w niej difenylocyklopropen, substancję syntetyzowaną chemicznie, która po podaniu na skórę wywołuje reakcję alergiczną praktycznie u wszystkich przebadanych osób. Celem tej terapii jest skierowanie odpowiedzi immunologicznej organizmu na wywołany w ten sposób stan zapalny skóry. DCP wycisza autoagresję i przywraca prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego.
• Do innych metod należą fotochemioterapia (PUVA) oraz wąskopasmowa terapia UVB.
• Wspomagająco warto stosować dermokosmetyki i profesjonalne zabiegi mające na celu pobudzenie mieszków włosowych, zahamowanie utraty włosów i ich odrastanie, takie jak ampułki z gamy Vichy Dercos.
• Są też badania wskazujące na to, że u osób z łysieniem plackowatym występują duże niedobory witaminy D, która odgrywa dużą rolę w procesach zapalnych i immunologicznych w mieszku włosowym i skórze właściwej – wydaje się więc, że jej suplementacja może działać wspomagająco w leczeniu tej choroby³.
• Bardzo ważne jest też zadbanie o psychikę i nauka radzenia sobie ze stresem. Warto szukać lekarzy zajmujących się psychodermatologią, którzy zalecą odpowiednią terapię.
• Prowadzone są też badania kliniczne nad zastosowaniem leków biologicznych (tzw. inhibitorów kinazy JAK) w leczeniu łysienia plackowatego – a ich wprowadzenie może być przełomem w terapii tego schorzenia. Na ich wdrożenie musimy jednak jeszcze poczekać.

Dowiedz się również o innych sposobach na wypadanie włosów.

Źródła:
^1-2 Ewa Joss-Wichman, Grażyna Broniarczyk-Dyła, Współczesne poglądy na etiopatogenezę łysienia plackowatego. Postępy Dermatologii i Alergologii XXII; 2005/4
³ Marta Kuty-Pachecka. Czynniki psychologiczne i psychopatologiczne w łysieniu plackowatym. Psychiatr. Pol. 2015; 49(5): 955–964, PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: http://dx.doi.org/10.12740/PP/39064
³ Katarzyna M. Chyl-Surdacka, Agnieszka Gerkowicz, Grażyna Chodorowska. Rola witaminy D w łysieniu plackowatym. Przegl. Dermatol. 2016, 103, 185-188, DOI: 10.5114/dr.2016.59142, https://search.proquest.com/openview/1c4ba22823274ddce8d25a0f1885c6dc/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1286336

Łysienie plackowate to ciężka postać łysienia, dotykająca zarówno dorosłych, jak i dzieci.