Łupież pstry – co to za choroba?

Łupież pstry – przyczyny, objawy, leczenie

Jego charaktersytycznym objawem są „pstre”, złuszczające się plamy pojawiające się na ciele (głównie na dekolcie, szyi i brzuchu), które pozostawiają odbarwienia skóry. Skąd się bierze łupież pstry, jak go rozpoznać i jak skutecznie leczyć?

• Łupież pstry jest grzybicą skóry, wywoływaną przez grzyba z gatunku Malassezia.
• Charakterystyczne pstre plamy (odbarwiające się na słońcu) obejmują zwykle na klatce piersiowej, brzuchu, ramionach i w okolicy pach.
• Zwykle dotyka osoby mieszkające w klimacie tropikalnym – sprzyjają mu wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza.
• Łupież pstry leczy się miejscowo, ważna też jest odpowiednia profilaktyka zapobiegająca nawrotom.

Łupież pstry (pityriasis versicolor) jest przewlekłą powierzchowną grzybicą, bezpośrednio związaną z namnażaniem grzyba z gatunku Malassezia. Do jej rozwoju przyczynia się nadmierna potliwość i wzmożony łojotok. Występuje u ludzi na całym świecie, ale częściej dotyka mieszkańców obszarów tropikalnych – ze względu na wysoką temperaturę i dużą wilgotność powietrza (choruje tam nawet do 40% populacji, w Europie to ok. 1-4%).¹ Głównie pojawia się u młodych dorosłych po okresie dojrzewania – związane to jest ze wzmożoną aktywnością gruczołów łojowych. Od zwykłego łupieżu schorzenie to odróżnia się wyglądem i lokalizacją zmian skórnych, ten sam jest natomiast czynnik sprawczy – to grzyb z gatunku Malassezia.

Objawy łupieżu pstrego

• Charakterystyczne – żółtawobrunatne, okrągłe i owalne plamy pojawiają się na klatce piersiowej i dekolcie, szyi, brzuchu, ramionach, w okolicy pach, czasem na twarzy. Mogą też pojawić się na skórze głowy – także wskutek wtórnego zakażenia np. poprzez używanie szczotki czy ręcznika osoby chorej.
• Plamy mają tendencję do złuszczania się, lekko swędzą.
• Zmiany te mogą być odbarwione, przebarwione, czasem nieznacznie zaczerwienione, jasnoróżowe bądź beżowe (zwłaszcza w pierwszym okresie rozwoju choroby – bardziej przypominają wtedy pokrzywkę) – różna intensywność barwy wykwitów starszych i nowo powstałych nadaje skórze „pstry” wygląd.
• W zaawansowanych przypadkach plamy wykazują tendencję do zlewania się.
• W miejscach występowania łupieżu pstrego mogą powstać odbarwienia skóry. Jest to skutek działania kwasu azelainowego wytwarzanego przez drożdżaki na melanocyty (hamuje on tyrozynazę) – tę właściwość kwasu azelainowego wykorzystuje się zresztą w kosmetologii, np. w zabiegach i kosmetykach o działaniu rozjaśniającym przebarwienia. Odbarwienia są zwykle widoczne po ekspozycji na słońce (skóra w tym miejscu się nie opala). Można je zamaskować stosując podkład korygujący, np. Vichy Dermablend.
• Rzadko kiedy chorobie towarzyszy stan zapalny skóry bądź jest on minimalny.

Przyczyny łupieżu pstrego

Główną przyczyną jest aktywność drożdżaków z gatunku Malassezia (głównie Malassezia globosa i Malassezia furfur). Ich szybki wzrost na powierzchni skóry oraz przechodzenie z fazy drożdżopodobnej do fazy strzępkowej obserwuje się w klinicznym przebiegu choroby. Grzyby te stanowią naturalny składnik mikroflory występującej na ludzkiej skórze. Odżywiają się one naskórkiem i łojem. Gdy pojawiają się sprzyjające warunki – skóra zaczyna się mocniej przetłuszczać i pocić – dochodzi do namnażania i zwiększonej kolonizacji drożdżaka, co powoduje charakterystyczne objawy powierzchownej grzybicy. To dlatego właśnie na łupież pstry głównie chorują młodzi dorośli (ze względu na zwiększoną aktywność gruczołów łojowych i potliwość), a także mieszkańcy tropików. Łupieżem pstrym można się też zakazić, np. na basenie czy w gabinecie kosmetycznym, jednak zakaźliwość tym rodzajem grzybicy jest dużo niższa niż w przypadku grzybicy stóp czy paznokci. Warto jednak o tym wiedzieć.

Dowiedz się więcej również o innych przyczynach łupieżu

Jakie czynniki nasilają objawy łupieżu pstrego?

• Wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza – typowy klimat tropikalny. W krajach o klimacie umiarkowanym obserwuje się większą zachorowalność w okresie letnim.
• Nadmierna aktywność gruczołów łojowych – bardziej narażone są osoby ze skórą przetłuszczającą się oraz w okresie zmian hormonalnych pobudzających pracę gruczołów łojowych.
• Nadmierne pocenie się, nadpotliwość.
• Osłabienie odporności, niedożywienie.
• Dieta uboga w witaminy (zwłaszcza A, E i z grupy B), cynk i selen, natomiast bogata w węglowodany proste i tłuszcze. To doskonała pożywka dla grzybów!
• Długotrwała antybiotykoterapia.
• Stosowanie kortykosteroidów i leków immunosupresyjnych.
• Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej antykoncepcji.
• Brak odpowiedniej higieny.
• Otyłość – związana z intensywnym poceniem się, w fałdach skóry powstają idealne warunki do namnażania drożdżaka.

Tropikalny klimat sprzyja wystąpieniu objawów łupieżu pstrego.

Jeśli podróżujesz w takie miejsca, objawy choroby mogą się zaostrzyć pod wpływem wysokiej temperatury i dużej wilgotności powietrza. Warto się do tego przygotować – zabrać środki lecznicze, a na miejscu dbać wyjątkowo uważnie o higienę skóry (np. kąpać się kilka razy dziennie, zmieniać ubrania na świeże).

Jak leczyć łupież pstry?

Łupież pstry jest chorobą przewlekła i nawrotowa (nawroty występują aż u 60-80% chorych²) – z tego powodu wymaga częstego powtarzania leczenia oraz odpowiedniej profilaktyki. W terapii miejscowej stosuje się przede wszystkim płyny, emulsje, maści bądź żele o działaniu przeciwgrzybiczym, np. z ketokonazolem bądź klotrimazolem. Polecane są też preparaty z kwasem salicylowym, np. szampony i mydła. Możesz miejscowo stosować szampony przeciwgrzybicze, np. z siarczkiem selenu – takie same jak te przeznaczone do leczenia łupieżu zwykłego, które skutecznie hamują aktywność drożdżaków z gatunku Malassezia. Ze względu na nawrotowy charakter choroby niezbędne jest stosowanie tego typu dermokosmetyków profilaktycznie – aby nie dopuścić do ponownego wystąpienia objawów. Bardzo ważna jest też dbałość o odpowiednią higienę nie tylko ciała, ale też bielizny czy pościeli (trzeba uprać je w wysokiej temperaturze). Im szybciej zaczniesz terapię, tym lepiej – dlatego, gdy tylko zobaczysz na skórze niepokojące zmiany, nie zwlekaj z wizytą u dermatologa. Rozpoznanie łupieżu pstrego nie sprawi mu trudności, a zalecona przez niego terapia przyniesie szybsze i lepsze efekty. W zaawansowanym stadium choroby konieczne może okazać się zastosowanie doustnych leków przeciwgrzybiczych z ketokonazolem czy flukonazolem.

Dowiedz się również o innych sposobach na łupież

Źródła:
¹ Charakterystyka grzybów z rodzaju Malassezia. II. Aspekty kliniczne, Tomasz Jagielski, Elżbieta Rup, Anna Macura, Jacek Bielecki, https://www.researchgate.net/publication/282336081_Characterization_of_fungi_of_the_Malassezia_genus_II_Clinical_aspects
² Grzyby z rodzaju Malassezia jako oportuniści ludzi i zwierząt, Urszula Czyżewska, Magdalena Siemieniuk, Marek Bartoszewicz, Adam Tylicki, https://phmd.pl/api/files/view/406962.pdf

Ten rodzaj łupieżu rzadko występuje na skórze głowy.