Trądzik pospolity – problem nie tylko nastolatków

Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest najczęstszą chorobą skóry o przewlekłym charakterze. Głównie dotyka osoby młode – szacuje się, że ponad 80% ludzi w wieku dorastania (między 12. a 19. rokiem życia) ma przez jakiś czas objawy trądziku. Z jego powodu cierpi też coraz więcej osób po 25. roku życia – mówimy wtedy o tzw. trądziku wieku dorosłego. Trwa on dłużej i jest mniej przewidywalny w rozwoju niż trądzik młodzieńczy, pozostawiając na skórze trudne do usunięcia blizny i ślady.

• Trądzik pospolity dotyka nie tylko młode osoby, ale również dorosłe. Uważa się, że z jego powodu cierpi ponad połowa kobiet po 25. roku życia.
• Skłonność do trądziku jest uwarunkowana dziedzicznie i związana z nadmierną produkcją sebum, rogowaceniem naskórka i namnażaniem bakterii Propionbacterium Acnes.
• Objawy trądziku nasilają się pod wpływem diety bogatej w cukry, stresu, zanieczyszczeń i zbyt agresywnej, wysuszającej skórę pielęgnacji.
• W przebiegu trądziku wieku dorosłego bolesne wykwity pojawiają się w dolnej partii twarzy, na linii żuchwy i w bocznych partiach szyi. Długo się utrzymują, są trudne w leczeniu, często zostawiają blizny – mimo że zwykle jest ich mniej niż w trądziku młodzieńczym.
• W leczeniu trądziku bardzo ważna jest domowa pielęgnacja. Skóra trądzikowa wymaga dogłębnego, ale łagodnego oczyszczania. Skutecznym składnikiem kosmetycznym jest kwas salicylowy.
• W silnych postaciach trądziku konieczne jest wprowadzenie leczenia miejscowego na bazie retinoidów, antybiotyków, nadtlenku benzoilu i kwasu azelainowego.



Skąd się bierze trądzik?

Trądzik dotyka przede wszystkim osób z tłustą skórą. W przypadku nastolatków – częściej i wcześniej chłopców¹, w przypadku trądziku wieku dorosłego – częściej kobiet (powyżej 25. roku życia problem ten ma 54% kobiet i 40% mężczyzn²). Występowanie zmian trądzikowych związane jest z kilkoma czynnikami, a skłonność do niego jest uwarunkowana genetycznie. Badania wykazują, że prawdopodobieństwo pojawienia się trądziku u dziecka, którego oboje rodziców miało ten problem, wynosi więcej niż 50%.³ Istotną rolę w etiopatologii trądziku odgrywają czynniki związane ze wzmożoną produkcją sebum i nadmiernym rogowaceniem ujść mieszków włosowych (skłonności osobnicze) oraz, w kolejnym kroku, namnażaniem bakterii Propionbacterium Acnes. Najczęściej występującą postacią jest trądzik grudkowo-krostkowy, w którym proces zapalny prowadzi do powstania grudek zapalnych i krost z zawartością ropną. Trądzik powstaje w trzech etapach:

1. Zaburzony proces rogowacenia ujść mieszków włosowych prowadzi do nadmiernego wytwarzania korneocytów (komórek skóry) i ich szybszego obumierania. Zrogowaciałe komórki nie złuszczają się jednak, lecz gromadzą, zatykając mieszki włosowe. W efekcie dochodzi do powstania zaskórników.
2. Zaczopowanie ujść mieszków włosowych stwarza warunki beztlenowe umożliwiające namnażanie się bakterii Cutibacterium acnes (do niedawna nazywane Propionibacterium acnes). Jednocześnie sebum, gromadzące się w obrębie zaczopowanego mieszka włosowego, powoduje jego rozdęcie i pękanie jego ścianek – prowadząc do zakażenia bakteryjnego otaczającej skóry. Rozwija się stan zapalny, przybierający postać zaczerwienionych, bolesnych krostek i grudek na powierzchni skóry.
3. Czasem grudki zapalne i krostki mogą zlać się ze sobą i utworzyć tzw. torbiele ropne. Przewlekły, długotrwały proces zapalny może doprowadzić do powstania w skórze blizn i  twardych, zwłókniałych guzków. Takie zmiany obserwowane są w bardziej zaawansowanych  postaciach trądziku – tzw. trądziku guzkowo-torbielowatym i skupionym. Pozostawiają trudne do usunięcie blizny i przebarwienia pozapalne – ich powstawaniu sprzyja rozdrapywanie i wyciskanie krost (co dodatkowo powoduje „roznoszenie” bakterii po całej twarzy).

Bakterie na skórze człowieka

Skóra człowieka zasiedlana jest głównie przez tlenowe oraz beztlenowe pałeczki (m. in. Cutibacterium acnes - do niedawna nazywane Propionibacterium acnes), gronkowce i paciorkowce. Drobnoustroje stanowiące fizjologiczną florę skóry w normalnych warunkach pozostają w równowadze jakościowej i ilościowej względem siebie, odgrywając przy tym znaczącą rolę w systemie obrony skóry. W wyniku zakłócenia mikroflory – np. wskutek zmian hormonalnych zachodzących w okresie dojrzewania – może dojść do osłabienia naturalnej bariery ochronnej skóry i rozwoju stanów zapalnych. Związane to też jest ze zwiększonym wydzielaniem łoju pod wpływem androgenów. W takich warunkach bakterie Cutibacterium acnes (do niedawna nazywane Propionibacterium acnes) licznie się namnażają i przy nadmiernym rozwoju stają się pasożytem, infekując skórę. U około 80% społeczeństwa w wieku 11-30 lat bakteria ta wywołuje trądzik pospolity (acne vulgaris), a w wieku późniejszym może sprzyjać rozwojowi specyficznych odmian trądziku i nawrotów.

Cutibacterium acnes (do niedawna nazywane Propionibacterium acnes) należy do mikroflory m.in. skóry, jamy nosowo-gardłowej, jamy ustnej czy też jelita cienkiego zwierząt i ludzi, produkując poprzez fermentację kwas propionowy i octowy. Potrzebny do fermentacji kwas mlekowy jest wydalany wraz z potem przez gruczoły potowe, gromadząc się w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Kwas propionowy powstały w wyniku fermentacji, a także aldehydy i ketony drażnią tkanki w skórze, wywołując stan zapalny. Jeżeli do ogniska zapalnego wnikną bakterie ropne, następuje wtórne zakażenie. Do bakterii ropnych wywołujących wtórne zakażenia należą np. gronkowce czy paciorkowce.

Gdzie zwykle występują zmiany trądzikowe?

Krosty i pryszcze – charakterystyczne objawy trądziku – najczęściej występują na twarzy (99%), głównie na czole, brodzie i policzkach oraz na plecach (90%) i górnej części klatki piersiowej (78%)⁴. To charakterystyczny przebieg trądziku młodzieńczego. Zmiany mogą się też pojawić na ramionach i pośladkach. W przebiegu tzw. trądziku wieku dorosłego zwykle bolesne wykwity pojawiają się w dolnej partii twarzy, na linii żuchwy i w bocznych partiach szyi. Objawy trądziku można podzielić w zależności od etapu jego powstawania i przebiegu na:

• zmiany niezapalne – zaskórniki (trądzik zaskórnikowy), przetłuszczająca się skóra,
• zmiany zapalne – grudki, krosty, cysty, nacieki ropne, powszechnie nazywane pryszczami; nieodpowiednio leczony trądzik zaskórnikowy zwykle przechodzi w fazę zapalną i trądzik grudkowo-zaskórnikowy,
• zmiany pozapalne – przebarwienia, blizny (zanikowe, przerosłe), keloidy, tzw. dziobata twarz; trądzik nie jest aktywny, ale pozostawia po sobie widoczne ślady na skórze.

Zaskórniki, wągry i rozszerzone pory

Skłonność do ich powstawania zwykle poprzedza pojawienie się zapalnych zmian trądzikowych i jest powiązana ze wzmożoną produkcją sebum, która prowadzi do zablokowania gruczołów włosowo-łojowych. Zaskórniki są niezapalnym objawem trądziku i występują w dwóch rodzajach:

• zaskórniki otwarte, ciemne – jest to efekt utleniania się czopu keratynowego,
• zaskórniki zamknięte – widoczne jako nierówności na skórze, z prześwitującymi na żółto czopami łojowymi.

Ciemne zaskórniki są też nazywane powszechnie wągrami. Z kolei rozszerzone pory to efekt „rozepchnięcia” ujść gruczołów łojowych przez zalegające sebum i komórki martwego naskórka – widoczne są jako dziurki na twarzy. Skłonność do nich może być uwarunkowana genetycznie. Na pewno wszystkie te niedoskonałości są charakterystyczne dla skóry przetłuszczającej się i mogą, ale nie muszą, być powiązane z trądzikiem.

Rodzaje trądziku

Klasyfikacja trądziku jest zależna od wielu czynników, m.in. od rodzaju i nasilenia objawów oraz czynników je wywołujących. Najczęściej możesz spotkać się z następującymi rodzajami trądziku pospolitego:

• Trądzik zaskórnikowy – charakterystyczne ciemne zaskórniki na nosie, czole i brodzie. Najłatwiejszy do leczenia, zwykle ustępuje samoistnie po okresie dojrzewania i nie zostawia śladów.
• Trądzik krostkowy – typowy dla trądziku młodzieńczego, jego objawem są twarde krosty i bolesne guzki, które mogą się przekształcać w zmiany ropne, pozostawiające na skórze blizny.
• Trądzik grudkowo-krostkowy – najbardziej charakterystyczny dla przebiegu trądziku, związany z występowaniem zaskórników oraz krost i czerwonych grudek o charakterze zapalnym. Wykwitami są objęte nie tylko twarz, ale też plecy czy klatka piersiowa.
• Trądzik ropowiczy – związany z występowaniem zmian ropnych i torbieli, trudny w leczeniu, często pozostawia blizny.
• Trądzik skupiony – występuje głównie u mężczyzn, ma postać nacieków i torbieli ropnych, które pozostawiają przerosłe blizny.
• Trądzik bliznowaty/bliznowcowy – powiązany z trądzikiem ropowiczym, jako jego następstwo w postaci bliznowców (keloidów).
• Trądzik piorunujący – rzadki, o ciężkim przebiegu, z naciekami ropnymi i bolesnymi torbielami, może dawać objawy ogólne, takie jak gorączka czy bóle stawowe. Występuje głównie u chłopców ok. 15. roku życia, zwykle jest następstwem nieskutecznego leczenia trądziku skupionego.
• Trądzik z wydrapania / trądzik samouszkadzający – powstaje w wyniku wyciskania pryszczy, „manipulowania” przy skórze, ma postać blizn, przebarwień, odbarwień pozapalnych (tzw. dziobata twarz).
• Trądzik wywołany – jest reakcją na konkretny czynnik sprawczy, w momencie jego wyeliminowania zwykle znika samoczynnie. Tego typu schorzeniem będzie m.in. trądzik zawodowy (np. u osób mających kontakt z chlorem), polekowy (np. po przyjmowaniu sterydów), kosmetyczny (na skutek blokowania ujść gruczołów łojowych przez gęste, zapychające kosmetyki, np. podkłady, albo niedokładnie wypłukiwane szampony do włosów – krostki na linii włosów), niemowlęcy (skutek wpływu hormonów matki lub miejscowego działania olejków stosowanych w pielęgnacji skóry niemowlęcia, ma postać charakterystycznych białych krostek na twarzy).
• Trądzik przedmiesiączkowy – doświadcza go ok. 60-70% kobiet w drugiej fazie cyklu, przed wystąpieniem miesiączki.⁵ Ma on postać grudek, krostek, torbieli ropnych i bolesnych stwardniałych guzków, które często występują jako pojedyncze wykwity w dolnej części twarzy: w okolicy ust, brody, podbródka, a także w okolicy podżuchwowej oraz na bocznych powierzchniach szyi.

W klasyfikacji trądziku pospolitego coraz częściej rozróżnia się też trądzik młodzieńczy i trądzik wieku dorosłego / trądzik dorosłych.

Czym trądzik wieku dorosłego różni się od trądziku młodzieńczego?

Trądzik wieku dorosłego jest nową jednostką chorobową, która dotyka ok. 10-15% kobiet w wieku powyżej 25 lat. Pierwszą przełomową pracę na temat trądziku ludzi dorosłych opublikował w 1997 roku „British Journal Dermatological”. Donoszono w niej, że trądzik przestał być tylko problemem nastolatków. Wykazano, że na przełomie lat 80. i 90. XX wieku średni wiek pacjenta z trądzikiem wzrósł z 20,5 do 26,5 lat. Od 2013 roku chorobę tę zaczęto nazywać trądzikiem kobiet dorosłych (ang. Adult female acne), mimo że dotyka ona – choć zdecydowanie rzadziej – także mężczyzn. Co ją charakteryzuje?

• Umiejscowienie zmian w strefie U – na linii żuchwy, na brodzie, szyi i czasami za uszami.
• Zwykle ma postać bolących, głęboko położonych grud i twardych krost, które często pozostawiają blizny. Trudno je wycisnąć, są bolesne w dotyku.
• U jednych osób zmiany są pojedyncze i nasilają się okresowo (np. u wielu kobiet w okresie miesiączki), u innych – liczne i cały czas dokuczliwe, choć rzadko kiedy zmian jest tak dużo jak u nastolatków.
• U wielu pacjentów trądzik wieku dorosłego stanowi nawrót choroby z okresu młodzieńczego (tzw. trądzik przetrwały), ale może też pojawić się u osób, które wcześniej nie miały takiego problemu (tzw. late onset).
• Zmiany te trudno wyleczyć, czasami ciągną się przez wiele lat i dają nawroty w najmniej oczekiwanym momencie. Leczenie utrudnia fakt, że dorosłe kobiety odczuwają większy stres związany z wyglądem (a to nasila trądzik), często sięgają też po ciężkie, zatykające pory podkłady (kolejny czynnik sprzyjający stanom zapalnym), natomiast – będąc w wieku rozrodczym i myśląc o założeniu rodziny – nie mogą stosować skutecznych kuracji na bazie izotretynoiny.

Jakie czynniki nasilają trądzik?

Skłonność do powstawania trądziku jest w dużym stopniu uwarunkowana genetycznie –dziedziczymy przede wszystkim tłustą skórę i zaburzoną keratynizację, które leżą u podstaw rozwoju stanu zapalnego w trądziku. Do tego dochodzą zmiany hormonalne, które nasilają wydzielanie łoju, zwłaszcza w okresie dojrzewania. Jednak na jego przebieg i nasilenie objawów ma wpływ wiele innych czynników wewnętrznych i zewnętrznych – a wiele z nich możemy kontrolować na co dzień. Naukowcy marki Vichy przeprowadzili w 2018 roku globalne badania nad wpływem czynników ekspozomu na rozwój trądziku. Wzięło w nich udział 6 krajów (Francja, Niemcy, Włochy, Brazylia, Kanada i Rosja), przebadano w sumie 6700 ludzi (2800 pacjentów z trądzikiem i 3900 bez trądziku). Ocenie poddano 6 głównych czynników ekspozomu i potwierdzono ich wpływ na nasilenie trądziku. Są to:

• spożycie cukru,
• spożycie produktów mlecznych,
• stosowanie hormonów anabolicznych,
• przewlekły bądź silny, traumatyczny stres,
• spożycie alkoholu,
• częste używanie produktów złuszczających, które naruszają barierę hydrolipidową skóry.

Jak te czynniki wpływają na stan skóry?

• Czynniki hormonalne – to właśnie one powodują, że z powodu trądziku cierpi tak wielu nastolatków – pod wpływem huśtawki hormonalnej w okresie dojrzewania dochodzi bowiem do nadmiernej pracy gruczołów łojowych. Ale nie tylko. Wykwity w dolnej części twarzy są charakterystyczne dla trądziku wieku dojrzałego, który często występuje u kobiet z zaburzeniami endokrynologicznymi o różnym stopniu nasilenia. Zmiany te mogą występować np. w przebiegu tzw. zespołu policystycznych jajników, u osób z podwyższonym poziomem prolaktyny lub androgenów, ale także u kobiet bez istotnych zaburzeń hormonalnych po urodzeniu dziecka czy po odstawieniu pigułek antykoncepcyjnych. Ta odmiana trądziku może być przewlekłą formą trądziku młodzieńczego, który dotyczy kobiet po 25-30. roku życia i starszych.
• Stres – uważa się, że jest to główny czynnik nasilający trądzik w wieku dorosłym. Kortyzol (tzw. hormon stresu) wzmaga aktywność gruczołów łojowych, stres nasila też procesy zapalne w skórze. Stres może zmieniać mikrobiom i sprzyjać kolonizacji bakterii odpowiedzialnych za trądzik. Prowadzi też do błędnego koła – objawy trądziku, zwłaszcza u osób dorosłych, wywołują stres związany z pogorszeniem wyglądu, a to dodatkowo zaostrza zmiany i utrudnia skuteczne leczenie.
• Zanieczyszczenia – wiadomo, że trądzik dotyka głównie mieszkańców terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych. Uważa się, że toksyny i pyły obecne w smogu osadzają się w ujściach mieszków włosowych i wpływają na wszystkie etapy powstawania zmian trądzikowych, a więc: zwiększone wydzielanie łoju, rogowacenie i namnażanie się chorobotwórczej bakterii Propionibacterium acne. Ponadto wiadomo, że tworzenie się zaskórników, które biorą udział w rozwoju trądziku, jest efektem oksydacji skwalenu, który stanowi 15% składu skóry, pełniąc ważną funkcję ochronną. Naukowcy z L’Oréal po raz pierwszy zwrócili uwagę na to, że oksydowany skwalen jest markerem zanieczyszczonego środowiska.

• Nieodpowiednia dieta – dieta bogata w przetworzone produkty o wysokim indeksie glikemicznym (podnosząca poziom insuliny we krwi) przyczynia się do nasilenia łojotoku. Dlatego unikaj słodyczy, dań z białej mąki, cukru. Niekorzystny wpływ na rozwój trądziku ma też nabiał i produkty mleczne – podnosząc poziom insulinopodobnego hormonu wzrostu IGF-1, który też znacząco stymuluje produkcję sebum (poziom IGF-1 wzrasta w okresie dojrzewania pod wpływem hormonu wzrostu i ma związek z przebiegiem klinicznym trądziku). Warto natomiast wzbogacić dietę w zdrowe kwasy tłuszczowe Omega-3 i Omega-6 w odpowiednich proporcjach, a także cynk i selen.
• Nieodpowiednia pielęgnacja – zwłaszcza stosowanie ciężkich, zatykających pory kremów i podkładów, po które często sięgają kobiety chcące zamaskować nieestetyczne krosty i pryszcze. Zatykając ujścia gruczołów łojowych, nasilają one stan zapalny w skórze. Bardzo ważną rolę w pielęgnacji skóry trądzikowej odgrywa prawidłowe oczyszczanie skóry.
• Promienie UV – latem wiele osób z trądzikiem zauważa poprawę wyglądu skóry. Związane to jest z chwilowym przesuszającym działaniem słońca na gruczoły łojowe. Niestety, jesienią większość doświadczy nagłego i nasilonego nawrotu problemów – „wysuszone” gruczoły otrzymują bowiem sygnał, że trzeba nadrobić zaległości w produkcji sebum. Poza tym promienie UV są głównym źródłem stresu oksydacyjnego, który wpływa na powstawanie ropnych wykwitów. U osób dorosłych z trądzikiem obserwuje się znacznie wyższy poziom stresu oksydacyjnego niż u osób ze zdrową skórą.
• Zmiany klimatu – nagłe zmiany temperatury mogą nasilać produkcję łoju. Dla przebiegu trądziku szczególnie nikorzystny jest klimat gorący i wilgotny – w tych bowiem warunkach z łatwością namnażają się bakterie (mówi się nawet o tzw. trądziku tropikalnym, trądziku wiosennym bądź trądziku Majorka). Jego nasilone objawy mogą też być powiązane ze stosowaniem produktów ochronnych na słońce o tłustych, zatykających formułach.
• Wrażliwość skóry – ta cecha skóry była dotąd niedoceniana w rozważaniach nad przebiegiem i leczeniem trądziku ludzi dorosłych, a w świetle badań okazała się być istotną przyczyną jego nawrotów.⁶ Dojrzała skóra (u osób po 25. roku życia) jest bardziej wrażliwa i częściej reaguje na podrażnienie kosmetykami czy miejscowymi substancjami leczniczymi niż skóra nastolatków. Związek skóry wrażliwej ze zmianami trądzikowymi tłumaczy się m.in. zaburzeniami odporności, w wyniku których dochodzi do oporności bakterii Propionobacterium acnes. Poza tym naruszenie bariery hydrolipidowej – wskutek podrażnienia czy nieprawidłowej pielęgnacji – sprzyja przewlekłym stanom zapalnym skóry.

Dowiedz się więcej na temat tego, jak ekspozom wpływa na trądzik:

• „Acne Exposome” to określenie zaproponowane przez markę Vichy na zmiany trądzikowe wywołane czynnikami zewnętrzymi ekspozomu, takimi jak smog, stres czy promienie UV.

Zasady pielęgnacji skóry z trądzikiem

Skóra trądzikowa jest bardzo trudna w pielęgnacji, zwłaszcza gdy mówimy o trądziku wieku dorosłego, któremu często towarzyszy większa wrażliwość. Nieodpowiednia pielęgnacja może też zaostrzać zmiany. Warto więc pamiętać o kilku zasadach:

• Unikaj gęstych, zatykających pory kosmetyków (tzw. komedogennych). Zwłaszcza podkłady o takiej formule mogą przyczyniać się do nasilenia objawów trądziku. Wybieraj niezatykające porów fluidy maskujące niedokonałości, takie jak te z gamy Vichy Dermablend.
• Unikaj też kremów o tłustych formułach oraz olejków do twarzy. Zwróć uwagę na skład pudrów, podkładów czy różów do policzków – one też mogą zawierać dużo substancji oleistych. Szukaj formuł „oil-free”.
• Nie stosuj preparatów zbyt intensywnie wysuszających i odtłuszczających skórę, które w rezultacie nasilają wydzielanie sebum. Takie działanie ma wiele preparatów z linii typowo „nastolatkowych” na bazie alkoholu. Pamiętaj, one nie są przeznaczone do pielęgnacji skóry dojrzałej, tylko pogorszysz jej kondycję!
• Skóra tłusta i trądzikowa też potrzebuje nawilżania. Szukaj kremów o podwójnym działaniu, które przeciwdziałają niedoskonałościom i jednocześnie zapewniają skórze odpowiedni poziom nawilżenia. Takie działanie ma krem Vichy Normaderm.
• Nawilżanie skóry jest też niezwykle ważne, gdy stosujesz kurację farmakologiczną zaleconą przez lekarza, np. na bazie retinoidów. Mimo wysokiej skuteczności w leczeniu trądziku leki te mogą bowiem dawać skutki uboczne w postaci silnego wysuszenia skóry.
• Stosuj kosmetyki o lekkiej formule żelu bądź emulsji typu O/W, które nie zatykają porów, szybko się wchłaniają, nie zostawiają na skórze tłustej warstwy.
• Podstawę pielęgnacji stanowi dokładne oczyszczanie skóry z zanieczyszczeń i zalegającego łoju. Rób to bardzo łagodnie, za pomocą delikatnych środków myjących, które nie niszczą płaszcza hydrolipidowego i przywracają jej prawidłowe pH. Takie właściwości ma żel Phytosolution z gamy Vichy Normaderm.
• Regularnie złuszczaj skórę, stosując do tego łagodne peelingi bądź kwasy np. AHA (w domu i w gabinecie). Odblokowują one ujścia gruczołów łojowych, oczyszczają je z nadmiaru sebum i zanieczyszczeń, regulują wydzielanie łoju, ściągają rozszerzone pory, zapobiegają bliznom potrądzikowym.
• Regularnie używaj maseczek oczyszczających, np. masek mineralnych Vichy z glinką bądź z aktywnym węglem. Detoksykują skórę, odblokowują ujścia gruczołów łojowych, obkurczają pory, zapobiegając nasilaniu się niedoskonałości.
• Nie wyciskaj krost – efekt będzie odwrotny od zamierzonego, bo opróżnione nagle gruczoły łojowe zaczną szybko nadrabiać zaległości, intensywnie produkując sebum. Lepiej używać punktowych preparatów łagodzących stan zapalny i działających antybakteryjnie.
• Jeśli już musisz pozbyć się nabrzmiałej ropą krosty, zrób to z zachowaniem wszelkich zasad higieny (odkaź skórę, umyj ręce, naciśnij pryszcz przez czystą chusteczkę higieniczną). Rób to bardzo delikatnie, bo manipulując przy skórze zwiększasz ryzyko pojawienia się infekcji oraz uszkodzenia tkanki, co może pozostawić blizny i ślady. Nigdy nie próbuj wyciskać zawartości krosty na siłę, nie przekłuwaj jej, zwłaszcza gdy ma postać stwardniałej, podskórnej, bolesnej grudki.

• Regularnie oczyszczaj skórę w gabinecie kosmetycznym bądź dermatologicznym. Specjalista może zaproponować ci zabiegi z kwasami (np. azelainowym, salicylowym), które regulują wydzielanie sebum i działają antybakteryjnie.
• Unikaj spożywania pokarmów mogących zaostrzać trądzik, np. dużych ilości czekolady, nabiału, mącznych potraw czy alkoholu.
• Awaryjnym sposobem na „wchłonięcie się” pryszcza jest posmarowanie go antybiotykiem (np. dostępnym bez recepty Tribiotikiem) bądź maścią ichtiolową. Możesz też posmarować krostę aspiryną rozpuszczoną w małej ilości wody. Aspiryna zawiera wysokie stężenie kwasu salicylowego – składnika, który wykorzystuje się w preparatach na trądzik.
• Odpowiednia pielęgnacja jest bardzo ważna, jednak nie zapewni całkowitego wyleczenia trądziku. Jeśli nie radzisz sobie z nawracającymi zmianami, jak najszybciej umów się na wizytę u dermatologa, który może wprowadzić odpowiednie leczenia – miejscowe bądź/i doustne. Terapia może potrwać kilka miesięcy, a nawet lat. Musisz zachować cierpliwość i stosować się do zaleceń lekarza, nawet jeśli wydaje ci się, że nastąpiła poprawa skóry i masz ochotę na własną rękę odstawić zalecone leki (np. latem).
• Bardzo pomocne są też profesjonalne zabiegi przeciwtrądzikowe – przede wszystkim mające na celu oczyszczanie skóry, np. mikrodermabrazja czy peelingi chemiczne. Czasami stosuje się też oczyszczanie manualne, nie jest ono jednak zalecane w przypadku zmian ropnych i zapalnych. Niektóre rodzaje lasera i fototerapii mają działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne, podobnie zabieg tzw. darsonwalizacji (prądy D’arsonvala).

Diagnostyka trądziku pospolitego

Trądzik pospolity jest schorzeniem łatwo diagnozowanym, a jego rozpoznanie zwykle nie wymaga dodatkowych badań. Ponieważ u jego źródeł często leżą zmiany hormonalne, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań hormonalnych, m.in. testosteronu, androstendionu i DHEA czy TSH, LH i FSH, FT4, estradiolu i progesteronu. Czasami, zwłaszcza jeśli zmiany są oporne na leczenie ogólne np. antybiotykiem, warto też wykonać posiew. W trakcie diagnostyki trądzik różnicuje się też z innymi rodzajami zmian skórnych, takimi jak:

• trądzik różowaty – są zmiany zapalne o podłożu naczyniowym i łojotokowym,
• zapalenie mieszków włosowych – zakażenie mieszków bakteriami, często gronkowcem,
• prosaki – objaw rogowacenia mieszków włosowych,
• okołoustne zapalenie skóry – efekt podrażnienia skóry wokół ust przez składniki kosmetyków, past do zębów, a także preparaty z glikokortykosteroidami,
• chorobą Favre’a i Racouchota – zwyrodnienie tkanki sprężystej z torbielami i zaskórnikami, rodzaj fotodermatozy.

Jak leczyć trądzik?

Leczenie miejscowe ma istotne znaczenie w początkowej fazie leczenia, a w cięższych i bardziej przewlekłych przypadkach stanowi uzupełnienie terapii ogólnej. Zawsze powinno się odbywać pod kontrolą dermatologa. Wśród najczęściej stosowanych, skutecznych w leczeniu trądziku substancji wymienić można:

• retinoidy (tretinoina, izotretinoina, adapalen, tazaroten) – pochodne witaminy A przede wszystkim normalizują procesy keratynizacji, zapobiegając powstawaniu zaskórników i stanów zapalnych,
• antybiotyki (np. klindamycyna, erytromycyna), które zapewniają szybkie ustępowanie grudek i krost, hamują namnażanie bakterii; bardzo często stosuje się je w terapii łączonej z retinoidami,
• nadtlenek benzoilu, zalecany do stosowania w połączeniu z antybiotykami, działa na krostki przeciwbakteryjnie i złuszczająco, redukuje zaskórniki, hamuje wzmożone wydzielanie łoju,
• kwas azelainowy o silnym działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym, pomaga też rozjaśniać przebarwienia pozapalne,
• kwas salicylowy – ma właściwości keratolityczne, antyzapalne i przeciwbakteryjne, zwiększa też penetrację innych składników aktywnych stosowanych w nakładanych na skórę preparatach oraz hamuje powstawanie blizn.

Co ważne, celem terapii miejscowej jest nie tylko łagodzenie zmian trądzikowych, ale też zapobieganie powstawaniu blizny. W cięższych postaciach trądziku dodatkowo lekarz dermatolog może zalecić kurację doustną – przede wszystkim na bazie antybiotyków (tetracykliny, erytromycyna, klindamycyna) i retinoidów (Izotretynoina), a także hormonalnych leków antyandrogenowych (szczególnie u kobiet). Powinna być ona stosowana zgodnie z obowiązującymi zaleceniami, pod kontrolą lekarza. Zwykle terapia trwa ok. 6-8 miesięcy. Co ważne, kremy lecznicze należy nakładać na całą leczoną skórę, błędem jest stosowanie ich tylko punktowo – z uwagi na obecność niewidocznych gołym okiem mikrozaskórników, które są punktem wyjścia dla wszystkich zmian. Leczenie miejscowe może być stosowane w monoterapii, w terapii naprzemiennej lub terapii skojarzonej oraz jako leczenie uzupełniające do leczenia ogólnego i jako leczenie podtrzymujące po uzyskaniu stanu bezobjawowego po terapii antybiotykami lub nadtlenkiem benzoilu. W terapii naprzemiennej lub skojarzonej łączy się kilka leków – najczęściej antybiotyk z retinoidem lub antybiotyk z nadtlenkiem benzoilu. Skojarzenie więcej niż jednej aktywnej substancji w jednym preparacie zwiększa skuteczność terapii, dlatego warto łączyć leki o różnych mechanizmach działania.

Dowiedz się więcej o leczeniu trądziku kwasem azelainowym.

Jak pozbyć się blizn po trądziku?

Blizny potrądzikowe są szczególnie trudne do leczenia, ponieważ mają zwykle charakter zanikowy (ubytek tkanki, charakterystyczne, często rozległe wgłębienia), a ze względu na stany zapalne i zmiany ropne pojawiające się w przebiegu trądziku trudno i nieprawidłowo się goją. Aby je usunąć, niezbędne jest skorzystanie z profesjonalnych zabiegów, takich jak przede wszystkim:

• Laseroterapia – w leczeniu blizn stosuje się przede wszystkim lasery frakcyjne, które uszkadzają tkankę „kolumnowo” w miejscu zabliźnienia, bez naruszania naskórka. Wywołuje to w skórze odpowiedź w postaci procesów naprawczych i przyspieszonego gojenia. Pobudzona zostaje produkcja kolagenu i elastyny, co prowadzi do powstania nowej, zdrowej tkanki w miejscu uszkodzonej. Im głębsze są kolumny skoagulowanej tkanki, tym silniejszy proces naprawczy i szybszy efekt w postaci mniej widocznej blizny. Zwykle trzeba wykonać serię kilku zabiegów w odstępach co 4-6 tygodni, aby uzyskać pożądany efekt. U większości pacjentów blizny ulegają znacznemu zmniejszeniu.
• Peelingi chemiczne – szczególnie polecane są peelingi na bazie retinolu lub jego pochodnych, kwasu salicylowego, kwasu pirogronowego, a także z witaminą C w dużym stężeniu, która ma działanie rozjaśniające.
• Karboksyterapia – podskórne podawanie dwutlenku węgla (pod warstwę powierzchniową blizny) uruchamia w skórze procesy naprawcze i regenerujące. Poszerzenie naczyń krwionośnych ułatwia przepływ krwi, tlenu i substancji odżywczych, a regularne stosowanie karboksyterapii przyczynia się do przebudowy blizny i jej zaniku. Dodatkowo pozytywny wpływ na ten proces ma mechaniczne nakłuwanie skóry igiełkami podającymi CO2.
• Mikronakłuwanie – stymulacja skóry igiełkami (np. specjalnym dermarollerem) pobudza ją do przebudowy i regeneracji. W trakcie zabiegu na skórę mogą też być podawane substancje aktywne o działaniu rozjaśniającym czy regenerującym, co dodatkowo wspomaga leczenie blizny. Jeszcze bardziej skuteczną metodą jest połączenie mikronakłuwania z technologią z falą radiową RF (emitowaną przez igiełki – to tzw. radiofrekwencja mikroigłowa).



¹ Czernielewski A.: Zarys chorób skóry, błony śluzowej, jamy ustnej i wenerycznych. PZWl, Warszawa 1982, 302–307.
² Goulden V, Stables G.I, Cunliffe W.J. Prevalence of facial acne in adults. J Am Acad
Dermatol 1999, 41, 577-580.
³ Braun‐Falco O, Plewig G, Wolff H.H, Burdgdorf W.H.C. Dermatologia. Wyd. Czelej, Lublin 2004, 993–1002.
⁴ Placek W, Romańska‐Gocka K, Grzanka A. Leczenie miejscowe trądziku.
Przegl Dermatol. 2011, 98, 44.
⁵ Braun‐Falco O, Plewig G, Wolff H.H, Burdgdorf W.H.C. Dermatologia. Wyd. Czelej, Lublin 2004, 993–1002.
⁶ E. Chlebus, M. Chlebus, Factors affecting the course and severity of adult acne. Observational cohort study, Journal of Dermatological Treatment, 2017