Poznaj rolę antyoksydantów w przeciwstarzeniowej pielęgnacji skóry

Uszkodzenia oksydacyjne wywoływane przez wolne rodniki są jedną z głównych przyczyn przyspieszonego starzenia się skóry. Zaburzają funkcjonowanie bariery ochronnej skóry, powodują degradację kolagenu, modyfikują strukturę DNA, przyspieszają pojawianie się zmarszczek, negatywnie wpływają na kolor i kondycję skóry, wywołują podrażnienia i pogarszają stan skór problematycznych, np. naczynkowej. Dlatego stosowanie antyoksydantów (na skórę i doustnie) stało się dziś pierwszą linią obrony przed negatywnym wpływem ekspozomu.

Czym są wolne rodniki?

Większość elektronów w atomach i cząsteczkach występuje parami (po dwa na każdym orbitalu). Czasami jednak zdarza się, że w układzie rodnikowym występuje tylko jeden elektron. Cząsteczki o niesparowanych atomach to właśnie wolne rodniki, które charakteryzują się dużą reaktywnością – szukając „pary” dążą do przyjęcia lub oddania elektronu – zwykle z udziałem innego atomu lub cząsteczki, co prowadzi do lawinowo wywoływanych uszkodzeń oksydacyjnych. W naszym organizmie zachodzi wiele procesów biochemicznych, zwłaszcza tych związanych z oddychaniem (ok. 90%), które prowadzą do powstawania wolnych rodników – dużą grupę stanowią tutaj związki tlenu, nazywane też reaktywnymi formami tlenu (ROS, od: reactive oxygen species). Wolne rodniki są niezbędne do prawidłowego przebiegu wielu procesów życiowych, ale gdy występują w nadmiarze – stają się niebezpieczne. Są one odpowiedzialne za zmiany w DNA, uszkodzenia komórek i w rezultacie za przyspieszone procesy starzenia się organizmu oraz zwiększone ryzyko wielu chorób, w tym nowotworowych. Nasz organizm, będąc w stanie równowagi, potrafi na szczęście zneutralizować ich szkodliwy wpływ poprzez naturalne procesy antyoksydacyjne.

Zmarszczki?

Odkryj bestsellerowy krem przeciw
zmarszczkom Liftactiv Collagen Specialist

SKUTECZNOŚĆ
POTWIERDZONA KLINICZNIE

Sprawdź

¹Badanie kliniczne, 58 kobiet, po 8 tygodniach. ²Badania kliniczne, 40 kobiet (40-65 lat), po 4 godzinach.

Zmarszczki?

Jak organizm chroni się przed wolnymi rodnikami?

Służą temu przede wszystkim enzymy, takie jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalaza oraz peroksydaza glutationowa. Najważniejszym nieenzymatycznym czynnikiem ochronnym jest glutation – peptyd, który koncentruje się w wątrobie, gdzie odgrywa funkcje głównego czynnika detoksykacyjnego. Niestety, zdolności antyoksydacyjne organizmu z wiekiem maleją. Do tego dochodzi ciągłe „bombardowanie” wolnymi rodnikami powstającymi wskutek oddziaływania czynników ekspozomu, przede wszystkim promieni UV oraz zanieczyszczeń środowiskowych. Uważa się, że każda komórka ciała 20-latka narażona jest codziennie na atak 100 tysięcy wolnych rodników – z wiekiem ta ilość rośnie. Gdy organizm przestaje radzić sobie z równoważeniem tego stanu, dochodzi do powstania tzw. stresu oksydacyjnego.

Nazwą tą określa się brak równowagi między produkcją wolnych rodników a procesami antyoksydacyjnymi. Przyczyniają się do tego przede wszystkim:

• Promieniowanie UV – promienie UVA (zwłaszcza w połączeniu ze spalinami) generują szczególnie agresywny rodzaj wolnego rodnika o nazwie tlen singletowy, który wywołuje w skórze stany zapalne i przyczynia się do szybkiej utraty kolagenu w skórze, natomiast promienie UVB są katalizatorem anionu ponadtlenkowego, który uszkadza DNA i przyspiesza śmierć komórek skóry.
• Zanieczyszczenia powietrza, smog – szczególnie cząsteczki o działaniu utleniającym, takie jak ozon, tlenki azotu czy pyły PM10 i mniejsze, które z łatwością wnikają do organizmu poprzez układ oddechowy i skórę, prowadząc do powstania nadmiaru reaktywnych form tlenu.
• Dym papierosowy – wolne rodniki powstają w wyniku procesów spalania, można więc powiedzieć, że nałogowcy są narażeni na ich działanie w zasadzie przez cały czas. Uważa się, że wysokie stężenie reaktywnych form tlenu utrzymuje się w wydychanym powietrzu palaczy nawet do kilku minut, szkodliwe zatem jest samo przebywanie w ich towarzystwie. Dym tytoniowy wpływa też na obniżenie poziomu witamin A, C i E, a więc substancji o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Stwierdzono, że u palaczy ubytek witaminy E z krwi jest dwa razy szybszy niż u osób niepalących!¹
• Zaburzenie równowagi fizjologicznej organizmu, np. podczas zbyt intensywnej aktywności fizycznej – także powoduje syntezę reaktywnych form tlenu. Jest to związane ze zwiększonym zużyciem tlenu podczas wysiłku. Dlatego coraz częściej ostrzega się o tym, że zbyt forsowne ćwiczenia i treningi mogą dawać efekt odwrotny od zamierzonego – zamiast być elementem zdrowego stylu życia, uszkadzają tkanki i mięśnie, obniżają odporność, zwiększają ryzyko wielu chorób.
• Nieodpowiednia dieta – wolne rodniki są produkowane przede wszystkim w procesie obróbki termicznej stosowanym do produkcji żywności przetworzonej, a także do smażenia czy wędzenia potraw.
• Stres – w trakcie produkcji kortyzolu (tzw. hormonu stresu) także dochodzi do wzmożonej produkcji wolnych rodników. Poza tym stres obniża zdolności antyoksydacyjne organizmu.

Jak wolne rodniki wpływają na skórę?

Wolne rodniki wywołują w organizmie wiele reakcji oksydacyjnych, które modyfikują DNA oraz niszczą komórki poprzez degradację białek i lipidów. Odgrywają też główną rolę w patogenezie wielu chorób, w tym nowotworowych, znacząco przyspieszają starzenie się organizmu. Co się dokładnie dzieje w skórze na skutek stresu oksydacyjnego?

• Szybszej degradacji ulegają włókna kolagenowe i elastynowe, odpowiedzialne za jędrność, gładkość i sprężystość skóry – skóra staje się wiotka, zaczyna opadać, pojawiają się „chomiczki” i zmarszczki.
• Degradacji ulegają składniki cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka (głównie lipidy) oraz zmniejsza się aktywność gruczołów łojowych – powoduje to przesuszenie bądź wręcz odwodnienie skóry.
• Uszkodzona bariera naskórkowa przestaje pełnić swoją funkcję ochronną –skóra staje się podatna na podrażnienia wywoływane czynnikami zewnętrznymi, nasilają się objawy alergii i atopowego zapalenia skóry, a więc chorób, w których szczelny płaszcz hydrolipidowy ma kluczowe znaczenie dla remisji objawów.
• Drastycznie zmniejsza się ilość kwasu hialuronowego, który odpowiada za utrzymanie prawidłowego poziomu wody w skórze.
• Wolne rodniki modyfikują DNA komórek, co zaburza proces odnowy i regeneracji skóry, może też przyczyniać się do zwiększonego ryzyka chorób skóry, zwłaszcza nowotworowych.
• Zaburzeniu ulega funkcjonowanie układu immunologicznego skóry, co prowadzi do powstawania stanów zapalnych skóry, podrażnień i zaczerwienienia.
• Wskutek utleniania lipidów dochodzi do rozpadu komórek naskórka, a w konsekwencji do przyspieszonej elastozy skóry, czyli nieprawidłowego nagromadzenia włókien podporowych, co jest widoczne jako nierówności, a nawet grudki na skórze.
• Naczynia krwionośne kurczą się, co powoduje zmniejszenie transportu tlenu i substancji odżywczych, zaburzenia mikrokrążenia. W efekcie skóra staje się szara, matowa, ziemista. Mogą też pojawić się problemy z włosami (nasilone wypadanie).
• Wolniej przebiegają procesy gojenia się ran. Obniżają się zdolności regeneracyjne skóry, które pozwalają jej naprawiać uszkodzenia wywołane przez czynniki zewnętrzne (procesy te odbywają się głównie nocą). Dochodzi do błędnego koła skutkowo-przyczynowego: osłabiona skóra staje się bardziej podatna na działanie ekspozomu.
• Znajdujące się w smogu wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) przenikają do wnętrza skóry i generują w niej reaktywne formy tlenu (ROS), które są odpowiedzialne nie tylko za szybsze starzenie się skóry, ale też rozwój melazmy, czyli nieregularnych zmian pigmentacyjnych o brązowym zabarwieniu, występujących zazwyczaj u kobiet po 30. roku życia. To by mogło wyjaśniać, dlaczego u niektórych osób, stosujących na co dzień filtry przeciwsłoneczne, i tak pojawiają się przebarwienia.

Wolne rodniki a skóra problemowa

Generalnie skóra z problemami (np. wrażliwa, przesuszona, naczynkowa, z trądzikiem różowatym, egzemą, AZS) ma słabsze mechanizmy obronne przed czynnikami zewnętrznymi, a jej naturalny potencjał antyoksydacyjny jest mniejszy. Dlatego szczególnie potrzebuje ona wsparcia w walce z reaktywnymi formami tlenu, które w momencie braku równowagi wywołanej stresem oksydacyjnym:

• w przypadku skóry naczyniowej i z trądzikiem różowatym – zaburzają funkcje i strukturę naczyń krwionośnych, zaostrzając rumień i prowadząc do jego utrwalenia, nasilają stany zapalne, co z kolei sprzyja rozwojowi trądziku różowatego (w próbkach skóry chorych na roscea wykazano zwiększoną aktywność ROS);
• w przypadku skóry wrażliwej –  zwiększają reaktywność skóry na różne czynniki ekspozomu (np. promienie UV, zanieczyszczenia, składniki stosowane w kosmetykach, żywność, stres), a także częstotliwość występowania stanów podrażnienia – jest to efekt obniżenia odporności skóry w wyniku uszkodzeń oksydacyjnych, a tym samym jej tolerancji na różne (także nowe) czynniki;
• w przypadku skóry alergicznej – nasilają objawy alergii kontaktowych i powietrznopochodnych w związku z obniżeniem odporności i zaburzeniem funkcji ochronnej skóry; w zanieczyszczonym powietrzu są też obecne mikrocząsteczki silnie alergizujących metali, np. niklu, co może powodować reakcję nie tylko w miejscu kontaktu pierwiastka ze skórą (np. gdy nikiel jest obecny w biżuterii);
• w przypadku skóry trądzikowej – nasilają objawy, powodują zwiększoną aktywność gruczołów łojowych i zatykanie porów, spowalniają proces gojenia blizn potrądzikowych – związane to jest prozapalnym działaniem wolnych rodników;
• w przypadku skóry przesuszonej – naruszając barierę hydrolipidową, powodują „ucieczkę” wilgoci ze skóry, co prowadzi do szorstkości, zaczerwienienia, mikropęknięć, a nawet powierzchniowego złuszczania. Skóra staje się swędząca i ściągnięta, suchy naskórek staje się matowy i ziemisty. Wolne rodniki powodują też w nim stan zapalny, co z kolei stanowi podłoże do rozwoju wrażliwości i chorób alergicznych skóry.

Pod wpływem stresu oksydacyjnego następuje wzrost częstotliwości występowania łuszczycy – atak wolnych rodników sprzyja wystąpieniu pierwszych zmian lub zaostrza objawy istniejącej choroby.

Najsilniejsze antyoksydanty

Antyoksydacja stanowi dziś podstawę pielęgnacji skóry – uważa się, że jest to najważniejszy czynnik przeciwstarzeniowy. Dlatego warto każdego dnia, a na pewno wtedy, gdy narażamy skórę na działanie promieni UV, smogu czy dymu papierosowego, sięgać po kosmetyki ze składnikami przeciwutleniającymi. Do najsilniejszych antyoksydantów należą:

• Witamina C – nazywana jest witaminą młodości, ponieważ nie tylko chroni skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, ale też zwiększa produkcję kolagenu, poprawiając jędrność i gęstość tkanek, wspomaga regenerację, chroni przed stanami zapalnymi, rozjaśnia przebarwienia, dodaje promiennego blasku. Dużym wyzwaniem kosmetologii było pozyskanie witaminy C w stabilnej, aktywnej i dobrze przyswajalnej przez skórę formie, takiej jak najczęściej dziś stosowane: kwas L-askorbinowy, palmitynian askorbylu czy sól magnezowa fosforanu askorbylu. Najwyższe kosmetyczne stężenie witaminy C wynosi 30%.
• Witamina A – najczęściej stosowana w kosmetykach w postaci retinolu bądź jego pochodnych również ma silne działanie antyoksydacyjne i jednocześnie odmładzające; neutralizuje groźny tzw. tlen singletowy, który powstaje w smogu na skutek działania spalin i promieni UV;
• Witamina E – przeciwdziała utlenianiu białek, lipidów i DNA w organizmie, neutralizując w ten sposób działanie reaktywnych form tlenu. Jej skuteczność wynika nie tylko z jej właściwości przeciwutleniających, ale także ze zdolności penetracji w głąb bariery hydrolipidowej skóry, dzięki czemu prowadzi do uszczelnienia naskórka i zapobiega utracie wody. Łagodzi też podrażnienia posłoneczne. W kosmetykach witamina E jest stosowana w postaci najlepiej przyswajalnego tokoferolu;
• Koenzym Q10 – inaczej: ubichinon, jest związkiem chemicznym naturalnie produkowanym przez żywe organizmy, obecnym we wszystkich tkankach ludzkiego ciała, którego zadaniem jest wspomaganie pracy enzymów. Jest również wykorzystywany jako przeciwutleniacz – w kosmetykach stosuje się witaminę Q10 syntetyzowaną z bakterii i drożdży. Koenzym Q10 uruchamia mechanizmy obronne naskórka, chroni jego komórki przed utlenieniem, pobudza regenerację i odnowę biologiczną komórek. Ze względu na swoje własności często bywa nazywany eliksirem młodości;
• Polifenole – to największa grupa naturalnych antyoksydantów pozyskiwanych z roślin. Polifenole są elementem układu odpornościowego roślin, chroniąc ją np. przed zbyt niskimi bądź wysokimi temperaturami, bakteraimi czy promieniami UV. Człowiek nie syntetyzuje polifenoli, natomiast doskonale je przyswaja i magazynuje, wykorzystując ich moc w walce ze stresem antyoksydacyjnym. A ta moc jest wyjątkowa, bowiem cząsteczka polifenolowa w zderzeniu z wolnym rodnikiem natychmiast oddaje mu swój jeden elektron, a więc sama staje się wolnym rodnikiem, tylko, co ważne, niereaktywnym. Nie wchodzi zatem w reakcje z innymi cząsteczkami i w formie wolnego rodnika jest wydalana z organizmu. Do polifenoli należą m.in. stosowane w kosmetykach flawonoidy – m.in. pozyskiwany z wina resweratrol, związek o najsilniejszym działaniu antyoksydacyjnym.

Działanie antyoksydacyjne wykazuje również bogata w składniki mineralne woda termalna Vichy. Pobudza ona skórę do walki ze stresem oksydacyjnym, a poprzez wzmocnienie jej właściwości regeneracyjnych i naprawczych neutralizuje szkodliwy wpływ wolnych rodników. Woda odbudowuje też uszkodzony naskórek. Do codziennej pielęgnacji polecamy Mineral 89 czyli booster nawilżający od Vichy na bazie 89% wody termalnej i kwasu hialuronowego, który wzmacnia skórę i chroni ją przed działaniem szkodliwych czynników ekspozomu.

Antyoksydanty w diecie

Rośliny i owoce (zwłaszcza te ciemne, czerwone i czarne) są cennym i dobrze przyswajalnym źródłem antyoksydantów, które chronią nasz cały organizm przed przedwczesnym starzeniem. Swoje działanie zawdzięczają przede wszystkim bogactwu witamin C, E i A, flawonoidów czy karotenoidów (należy do nich m.in. likopen obecny w pomidorach). Wybieraj:

• ciemne owoce: czarne i czerwone porzeczki, borówki amerykańskie, aronię, żurawinę, owoce dzikiej róży,
• cytrusy: pomarańcze, cytryny,
• ciemnozielone warzywa: brokuły, rukolę, natkę pietruszki, zieloną paprykę – ze względu na wysoką zawartość witaminy C,
• pomidory – źródło likopenu, najlepiej przyswajalnego w formie np. sosu pomidorowego,
• pestki dyni, zarodki pszenne, otręby, orzechy, owoce morza – są bogate w selen, który bierze udział w produkcji enzymu chroniącego błony przed wolnymi rodnikami, zwiększa też przyswajanie witaminy E,
• suszone przyprawy: przede wszystkim cynamon, kurkumę i goździki, które nie tylko są silnymi antyoksydantami, ale też mają udowodnione działanie antynowotworowe.

Taka dieta (ewentualnie suplementacja) wspomoże działanie kosmetyków chroniących skórę przed stresem oksydacyjnym.

Dieta ORAC

ORAC oznacza zdolność do pochłaniania reaktywnych form tlenu (od: Oxygen Radical Absorbance Capacity) przez określone produkty spożywcze. W pomiarach wykorzystuje się reakcję utleniania cząsteczek substancji fluorescencyjnej po zmieszaniu jej ze związkiem dostarczającym wolnych rodników, np. związkiem azowym. Przeciwutleniacz chroni cząsteczki substancji fluorescencyjnej przed rozpadem oksydacyjnym. Metoda ORAC została opracowana przez National Institute on Aging w amerykańskich rządowych laboratoriach w Bethesda. Wartości ORAC zostały przeliczone dla porcji artykułów żywnościowych o masie 100 g i wyrażone w tzw. mikromolach TE (równoważnikach troloksu, pochodnej witaminy E). Uważa się, że spożywanie dużej ilości żywności z wysokim ORAC podnosi pojemność antyoksydacyjną ludzkiej krwi, osocza i tkanek o 10-25%. Eksperci sugerują, że należy spożywać od 3000 do 5000 jednostek ORAC, podczas gdy w rzeczywistości ludzie konsumują średnio mniej niż 1000 wartości ORAC. Do produktów o najwyższej pojemności ORAC należą przede wszystkim suszone zioła: goździki, oregano, rozmaryn, tymianek, cynamon i kurkuma.

Przeczytaj również o najbardziej skutecznych składnikach odmładzających

¹ Sałata-Nowak J, Flisiak I, Chodynicka B.: Wpływ dymu tytoniowego na skórę. Prz. Dermatol. 2010; 5, 342.

Zmarszczki?

Odkryj bestsellerowy krem przeciw
zmarszczkom Liftactiv Collagen Specialist

SKUTECZNOŚĆ
POTWIERDZONA KLINICZNIE

Sprawdź

¹ Badanie kliniczne, 58 kobiet, po 8 tygodniach. ² Badania konsumenckie, 90 kobiet, po 8 tygodniach.

Zmarszczki?